Lugh
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
LUGH – w mitologii celtyckiej bóg słońca i wszystkich sztuk i rzemiosł.
Imię
Miano tego boga, Lugh, wiąże się ze słowem, oznaczającym jasność. Na kontynencie znany był jako Lugos a jego walijskim odpowiednikiem jest Lleu. Znany także pod przydomkami Samildánach (Mistrz Wszystkich Rzemiosł) oraz Lámfota (Długoręki). Imię Lugha przetrwało w nazwach wielu miejscowości – francuskim Lyonie niegdyś Lugdunum, co oznacza Twierdzę Lugha, Carlisle niegdyś Luguvalium, francuskim Laonie, holenderskiem Leiden, polskiej Legnicy.
Rodowód
Lugh przyszedł na świat ze związku Ethne, córki Balora z plemienia Fomorian i Ciana, należącego do Tuatha Dé Danann. Balor, dowiedziawszy się, że jego córka jest w ciąży i obawiając się wypełnienia przepowiedni, według której miał zginąć z rąk wnuka, nakazał utopić dziecko w morskich odmętach. Lugh jednak został uratowany. Jego przybranym ojcem, u którego Lugh się wychowywał, był bóg morza, Manannán mac Lir a matką Tailtiu. Z Lugiem wiązano rodowód herosa, Cúchlainna. Miało on być ojcem bohatera.
Wygląd i atrybuty
Lugh był pięknym jasnowłosym bogiem o jaśniejącym obliczu. Był właścicielem włóczni, nigdy nie chybiającej celu. Była ona „przedłużeniem jego ramienia” skąd wziął się przydomek Lugha – Lámfota (Długoręki).
Charakterystyka
Lugh był mistrzem wszelkich rzemiosł, a konkretniej według jego własnych słów, snycerzem, kowalem, siłaczem, wojownikiem, harfistą, poetą, historykiem, magikiem, medykiem, podczaszym, brązownikiem. Z bogiem Lugiem związne było celtyckie święto Lughnasadh. W przekazach mitologicznych pojawia się jako władca zaświatów, czyli celtyckiego tamtego świata i zasiada na tronie obok bogini, symbolizującej zwierzchność. Wtedy też przepowiada Connowi imiona tych z jego rodu, którzy będą rządzić w przyszłości Irlandią. Lugh zabił trzech braci Briana, Iuachara i Iucharbę, którzy zamordowali swojego wroga a ojca, Lugha, Ciana. W cyklu ulsterskim, opisującym przygody Cúchlainna Lugh zesłał sen na Cúchlainna i walczył za niego przy brodzie. Przede wszystkim jednak Lugh przyłączył się do Tuatha Dé Danann.
Lugh a Tuatha Dé Danann
To właśnie przywędrowawszy do siedziby Tuatha Dé Danann Lugh zyskał swój przydomek Samildánach (Mistrza Wszystkich Rzemiosł), kiedy zapytany przez strażnika jak chciałby przysłużyć się Tuatha Dé Danann odpowiedział, że jest snycerzem a następnie, kiedy okazało się, że syncerze nie jest potrzebny, wymieniał kolejne zawody. W efekcie został przyjęty, ponieważ bogowie nie mogliby odmówić komuś, kto posiada wszystkie umiejętności. Lugh miał być tajną bronią przeciwko szykującej się bitwie z Fomorianami. Zanim jednak do niej doszło zastępował na tronie okaleczonego króla, Nuadę. Podczas drugiej bitwy nad Mag Tuired Lugh wyrwał się jednak, strzegącym go strażnikom. Miał wymawiać zaklęcia przyjmując magiczną pozę – skacząc na jednej nodze i z zamkniętym jednym okiem. Na koniec Lugh zabił Balora, własnego dziada, po tym jak ów uśmiercił Nuadę. Lugh miał przebić jego oko włócznią. Późniejsza wersja widzi w miejscu włóczni procę. Jeszcze inny wariant kazał Lughowi ścigać Balora aż do Mizen Head, gdzie ostatecznie miał go zabić. Lugh symbolizuje to młode słońce, a jego dziad, Balor stare, zachodzące słońce.
Lugh w legendach i folklorze
W legendach arturiańskich odpowiednikiem boga Lugha jest Lancelot. Postać tego boga przetrwała także w folklorze, zdegradowana do leprechauna.
Lugh w fantastyce
Pojawia się w grach.
Literatura
- Kempiński A.M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Matthews J., i Matthews C., Mitologia Wysp Brytyjskich, 1997.
- Botheroyd S., i Botheroyd P.F., Słownik mitologii celtyckiej, 1998.
- Monaghan P., The Encyclopedia Of Celtic Mythology And Folklore, New York 2004.
- Kałużna-Ross J., Mitologie świata. Celtowie, Kraków 2007.
- HÓgáin D.Ó., The Lore of Ireland. An Encyclopaedia of Myth, Legend and Romance, Woodbridge 2006.
(aut. Izabela Ozga)
