Manannán mac Lir
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
MANANNÁN MAC LIR – w mitologii celtyckiej, a konkretniej irlandzkiej, bóg morza.
Imię i rodowód
Odpowiednikiem Manannán mac Lira w tradycji walijskiej jest Manawydan. Imię Manannán mac Lira wskazuje na to, że jego ojcem był bóg morza i oceanu, Lir. Pierwotnie Manannán mac Lir nie należał do Tuatha Dé Danann. Ten rodowód nadaje mu dopiero późniejsza tradycja. Żoną Manannán mac Lir była Fiand. On sam wychował boga Luga. W niektórych wersjach jest uważany za ojca Aíne, bogini słońca, i Móngana.
Miejsce
Do Manannán mac Lira miały należeć, takie leżące w tamtym świecie zaświatowe siedziby jak Mag Mell (Równina Radości) czy Tír Tairngiri (Kraj Obietnicy) a także Emain Abhlach (Wyspa Jabłoni), identyfikowaną w późniejszych legendach z wyspą Avalon. Manannán mac Lira łączono także wyspą Man, którą w takim wypadku również należy zaliczyć do jego siedzib. Nazwa tej wyspy pochodzi właśnie od imienia tego boga. Swoje morskie królestwo Manannán mac Lir określał jako równinę po której miał mknąć jak po łące. Wzburzone falami morze identyfikowano zarówno z samym bogiem morza jak i z jego zaprzęgiem.
Wygląd i atrybuty
Bóg ten przedstawiany w rydwanie zaprzężonym w konie, którym to poruszał się po morzu, wzbijając wokół siebie fale. Jego ulubiony koń nosił imię – Enbharr – podkreślające wspaniałość jego grzywy. Sam Manannán mac Lir posiadał zdolność dowolnej zmiany postaci. W tym mógł przybrać wygląd konkretnego śmiertelnika. Należące do niego świnie, podawane na ucztach dla Tuatha Dé Danann, raz zjedzone odradzały się. Manannán mac Lir potrafił stwarzać iluzje a także czynić rzeczy niewidzialnymi w tym za pomocą sprowadzania magicznej mgły.
Manannán mac Lir a Tuatha Dé Danann
Po przybyciu Milezjan, kiedy Tuatha Dé Danann musieli udać się do tamtego świata, według jednej z wersji, to właśnie Manannán mac Lir miał przydzielić im poszczególne sídhe. Dzięki niemu mogli pozostawać niewidzialni dla ludzi. Taką niewidzialność sprowadzała na przykład magiczna mgła. Manannán mac Lir zapewnił wreszcie Tuatha Dé Danann nieśmiertelność i wieczną młodość zapraszając na uczty Goibniu. Tam również podawano do stołu owe świnie Manannán mac Lira, które zjedzone rodziły się na nowo.
Inne
Boga miał spotkać Bran podczas swojej podróży do Krainy Kobiet. Piękna żona Manannán mac Lira, Fand, która przez jakiś czas żyła za jego zgodą z innym herosem, Cúchlainnem, kiedy musiała się z nim rozstać, to bóg morza rodzielił ich swoim płaszczem przez co nigdy już nie mieli się spotkać.
Manannán mac Lir pojawił się pod postacią śmiertelnika – w niektórych wersjach króla Fiachny – i dzielił łoże z jego żoną na czas nieobecności króla. Między bogiem a jego kochanką była jednak umowa. Manannán mac Lir dotrzymał jej i pomógł w walce ze Szkotami jej mężowi. Dziecko, które było owocem tego związku, nosiło imię Mongán i zgodnie z inną obietnicą, złożoną przez królową bogu morza zostało oddane na wychowanie ojcu, w tamtym świecie.
Literatura
- Gąssowski J., Mitologia Celtów, Warszawa 1987, vol. 8.
- Kempiński A.M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Matthews J., i Matthews C., Mitologia Wysp Brytyjskich, 1997.
- Botheroyd S., i Botheroyd P.F., Słownik mitologii celtyckiej, 1998.
- Monaghan P., The Encyclopedia Of Celtic Mythology And Folklore, New York 2004.
- HÓgáin D.Ó., The Lore of Ireland. An Encyclopaedia of Myth, Legend and Romance, Woodbridge 2006.
- Kałużna-Ross J., Mitologie świata. Celtowie, Kraków 2007.
(aut. Izabela Ozga)
