Czart
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
CZART – w mitologii słowiańskiej zły duch o charakterze demonicznym.
Nazwa
Słowiański črtb od čerti czyli ciąć w znaczeniu okaleczenia. Należałoby wtedy rozumieć rozumieć znaczenie terminu czart jako okaleczonego, bezogoniastego, z czego chodziłoby tutaj konkretnie o bycie kulawym. Wskazuje się także na związki z czarowaniem, czy też zaczarowaniem. W folklorze nazywano go również złym, czarnym, lichem, rogatym, kłusym. Niekiedy imię czarta podlegało tabu, stąd nazywany był również po prostu on, czy ten. W języku związek czarta z wichurą zachował się w takich jej określeniach jak czarcie wesele czy czart się żeni.
Wygląd
W folklorze cechą szczególną czarta był fakt, że był chromy. Mógł pojawiać się pod postacią zwierząt, szczególnie węży, kotów oraz psów a także kryć się w wirach powietrznych.
Miejsce
Miejscem przebywania czartów były lasy, bagniska, wody i wichry.
Charakterystyka
Czart był nosicielem złego losu wśród Słowian zwanego niedolą. Czarty obawiały się piorunów.
Czart a chrześcijaństwo
Za czasów chrześcijaństwa czart utożsamiony został z diabłem. Również pod tym wpływem przedstawiany był z koźlimi nogami oraz ogonem, co z kolei chrześcijaństwo przejęło od greckiego satyra.
Czarty wraz z biesami dały początek Czarnobogu.
Literatura
- Szyjewski A., Religia Słowian, Kraków 2003.
- Strzelczyk J., Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 1998.
- Gieysztor A., Mitologia Słowian, Warszawa 2006.
- Urbańczyk S., Dawni Słowianie Wiara i kult, Wrocław 1991.
- Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, Kraków 1939.
- Mitologie Świata. Słowianie, Warszawa 2007.
- Podgórski A.; Podgórska B., Encyklopedia demonów, Wrocław 2000.
- Kempiński A. M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
(aut. Izabela Ozga)
