Tim Burton

Tim Burton
Data i miejsce urodzenia	25 sierpnia,1958 Burbank, Kalifornia, USA
Narodowość	Amerykanin

Tim Burton urodzony 25 sierpnia w 1958 jest jednym z największych ekscentryków w Hollywood. Swoje marzenia, fantazje, lęki przenosi na ekran, tworzy magiczny świat hipnotyzujący i uwodzący widza.

Wychował się w typowym amerykańskim miasteczku, w którym nigdy nic się nie działo. Jego matka zajmowała się domem, a ojciec pracował jako dozorca terenów sportowych. Gdy Tim nudził się, uciekał w świat swojej wyobraźni. Godzinami oglądał kultowe horrory. Z niecierpliwością czekał na filmy produkowane przez Rogera Cormana z Vincentem Price'em w głównej roli. Interesował się też rysunkiem. Szkoły średniej nie skończył, ale dostał się (pomimo niedostarczenia wymaganych świadectw) na studia na wydziale animacji w California Institute of the Arts. Naukę rozpoczął w 1979 r. jako stypendysta wytwórni Disneya. Niedługo potem został zaangażowany jako animator w Walt Disney Studios, gdzie pracował m.in. nad kreskówką "Rox i Rouky", dekoracjami do obrazu "Taran i magiczny kocioł" oraz kilkoma projektami, które nie doszły do skutku.

W 1982 roku Burton otrzymał od wytwórni pierwszą szansę, z której w pełni skorzystał. Samodzielnie zrealizował siedmiominutowy, czarno-biały filmik "Vincent". Była to opowieść o chłopcu, który pragnie przeistoczyć się w Vincenta Price'a - człowieka, zawsze podziwianego przez Burtona. Osiem lat później reżyser kręcił film pt.:"Edward Nożycoręki" i tu znów zatrudnił Price'a, tym razem aktor wcielił się w rolę naukowca, powołującego do życia głównego bohatera. W 1993 roku jeszcze przed śmiercią swego mistrza, reżyser zrealizował dokument "Conversations with Price". Także postać Alfreda w obu wyreżyserowanych przez siebie "Batmanach" (1989, 1992) oparł na postaci Price'a.

Sukces pierwszego filmu Burtona "Vincent" zachęcił wytwórnię do inwestowania w tego młodego reżysera. Wytwórnia umożliwiła mu więc reżyserię kolejnych filmów: "Hansel i Gretel" oraz "Frankenweenie" - połączenie "Lassie" z mrocznym "Frankensteinem". Tym razem szefowie wytwórni nie byli jednak zachwyceni i nie wyłożyli pieniędzy potrzebnych do dystrybucji filmów. Młodzieńcowi pomogła jednak wielbicielka jego talentu z wytwórni Warner Bros - Bonnie Lee, która mówiła go na rozmowę z odpowiednimi ludźmi.

W roku 1985 w kinach pojawił się film "Wielka przygoda Pee-Wee" - był to pełnometrażowy debiut marzyciela z Burbank. Muzykę do filmu skomponował Danny Elfman, wierny przyjaciel reżysera, który od tamtej pory tworzył muzykę do prawie każdej produkcji Burtona. "Wielka przygoda Pee-Wee" to historia mężczyzny żyjącego marzeniami. Obraz ten wywołał skrajne reakcję jednych zachwycał, inni uznali go za najgorszy film roku, Burtona jednak to nie zniechęciło.

Po jakimś czasie wytwórnia Warnera podsunęła Burtonowi scenariusz czarnej komedii pióra Michaela McDowela. Tim po wyreżyserowaniu odcinków "Opowieści niesamowitych" (odcinek "Family Dog", 1985) oraz "Alfred Hitchcock przedstawia" ("The Jar", także 1985) zajął się tym scenariuszem. Po raz kolejny artysta przedstawił widzom niesamowity, bajkowy świat, w którym żywi mieszkają razem z umarłymi, a humor miesza się z grozą. Słynny już "Sok z żuka" przyniósł 73 miliony dolarów zysku. Następnym filmem zrealizowanym przez Burtona była adaptacja komiksu Boba Kane'a z 1939 r., "Batman". Film przyniósł 200 milionów dolarów. Krytyka chwaliła wyobraźnię wizualną twórcy, jego umiejętność budowania mrocznej atmosfery, kreowania niezwykłych bohaterów, ale ganiła problemy z samym budowaniem akcji, opowiadaniem. Pisano o znakomitych epizodach, które nie zawsze jednak płynnie przechodziły w spójną całość. Wśród krytyków z podobnym przyjęciem znalazł się kolejny obraz Burtona: "Edward Nożycoręki" z jego ulubionym współczesnym aktorem Johnnym Deppem. Ten film został owacyjnie przyjęty przez publiczność na całym świecie. Po krótkiej przerwie przyszedł czas na kontynuację kultowego "Batmana" - "Powrót Batmana" z Michelle Pfeiffer jako kobietą-kotem oraz Dannym DeVitem jako Pingwinem w śpioszkach na stałe zapewnił Burtonowi miejsce w tej branży. W 1989 r. artysta otworzył własną firmę produkcyjną Tim Burton Productions. Pod jej skrzydłami powstał m.in. pełnometrażowy film animowany zrealizowany w technice poklatkowej - "Miasteczko Halloween", oparty całkowicie na pomyśle Burtona (scenariusz, projekty kostiumów i dekoracji, produkcja), ale wyreżyserowany przez Henry'ego Selicka.

Dalej przyszedł czas na ekranizację "z tej ziemi"- "Ed Wood", bo o nim tu mowa, to film złożony przez Burtona w hołdzie "najgorszemu reżyserowi wszech czasów" - Edowi Woodowi. Po realizacji tego filmu przyszła pora na "coś z Marsa" - "Marsjanie atakują!"- o walce Ziemian z najeźdźcami z kosmosu. Kolejnymi produkcjami Burtona były: "Jeździec bez głowy" z Deppem próbującym rozwikłać zagadkę morderstw w pozornie spokojnym miasteczku. W 2001 odbyła się premiera kolejnego filmu ekscentryka - remake'u głośnej "Planety małp" Franklina J. Schaffnera. Rok 2003 przyniósł baśniową "Dużą rybę". Wraz z rokiem 2005 przyszedł czas nominowanej do Oscara w kategorii najlepszy film animowany "Gnijącej panny młodej Tima Burtona" oraz opartego na powieści Roalda Dahla "Karol i Fabryka Czekolady" filmu "Charlie i fabryka czekolady".

Nagrody

• 2013 nominacje (1) Oscary
  • Oscar - Najlepszy długometrażowy film animowany za Frankenweenie (2012)

• 2006 nominacje (1) Oscary
  • Oscar - Najlepszy długometrażowy film animowany za Gnijąca panna młoda (2005)

• 2008 nominacje (1) Złote Globy
  • Złoty Glob - Najlepszy reżyser za Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street (2007)

• 2013 nominacje (1) BAFTA
  • BAFTA - Najlepszy film animowany za Frankenweenie (2012)

• 2004 nominacje (1) BAFTA
  • BAFTA - Nagroda im. Davida Leana za najlepszą reżyserię za Duża ryba (2003)

• 1995 nominacje (1) Cannes
  • Złota Palma - Udział w konkursie głównym za Ed Wood (1994)

• 2007 zdobyte (1) MFF w Wenecji - Biennale Cinema
  • Złoty Lew za całokształt twórczości - Zdobywca

• 2005 zdobyte (1) MFF w Wenecji - Biennale Cinema
  • Nagroda Specjalna - Nagroda Festiwalu Przyszłości Kina (Future Film Festival Digital Award) za Gnijąca panna młoda (2005)

• 2023 nominacje (1) Emmy
  • Emmy - Najlepsza reżyseria serialu komediowego za Wednesday (2022) - za odcinek pilotażowy

• 2025 nominacje (1) Saturny
  • Saturn - Najlepsza reżyseria za Beetlejuice Beetlejuice (2024)

• 2008 nominacje (1) Saturny
  • Saturn - Najlepsza reżyseria za Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street (2007)

• 2000 nominacje (1) Saturny
  • Saturn - Najlepsza reżyseria za Jeździec bez głowy (1999)

• 1997 nominacje (1) Saturny
  • Saturn - Najlepsza reżyseria za Marsjanie atakują! (1996)

• 1993 nominacje (1) Saturny
  • Saturn - Najlepsza reżyseria za Powrót Batmana (1992)

• 1990 nominacje (1) Saturny
  • Saturn - Najlepsza reżyseria za Sok z żuka (1988)

Filmografia

• • 1971 Wyspa Doktora Agora (The Island of Doctor Agor, film krótkometrażowy)
  • 1971 Prehistoric Caveman (film krótkometrażowy)
  • 1971 Houdini: The Untold Story (film krótkometrażowy)
  • 1972 Tim’s Dreams (film krótkometrażowy)
  • 1974 1997 (film krótkometrażowy)
  • 1976 Houdini: The Untold Story
  • 1979 Wielka wyprawa muppetów (The Muppet Movie)
  • 1979 Doctor of Doom (film krótkometrażowy)
  • 1979 Stalk of the Celery Monster (film krótkometrażowy)
  • 1979 King and Octopus Animation (film krótkometrażowy)
  • 1982 Vincent (film krótkometrażowy)
  • 1982 Luau (film krótkometrażowy)
  • 1983 Hansel and Gretel (TV)
  • 1984 Frankenweenie
  • 1985 Wielka przygoda Pee Wee Hermana
  • 1985 Nowa seria Alfred Hitchcock przedstawia (serial TV)

odc.: „The Jar”

• • 1985 Faerie Tale Theatre (serial TV)

odc.: „Aladyn i jego cudowna lampa”

• • 1988 Sok z żuka
  • 1989–1991 Żukosoczek (serial TV)
  • 1989 Batman
  • 1990 Edward Nożycoręki
  • 1992 Powrót Batmana
  • 1992 Hoffa
  • 1992 Samotnicy (Singles)
  • 1993 Miasteczko Halloween
  • 1993 Pies Binfordów (serial TV)
  • 1994 Ed Wood
  • 1994 Chłopiec okrętowy
  • 1995 Batman Forever
  • 1996 Marsjanie atakują!
  • 1996 Jakubek i brzoskwinia olbrzymka
  • 1999 Jeździec bez głowy
  • 2001 Planeta Małp
  • 2003 Duża ryba
  • 2005 Charlie i fabryka czekolady
  • 2005 Gnijąca panna młoda
  • 2007 Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street
  • 2009 – 9
  • 2010 Alicja w Krainie Czarów
  • 2012 Abraham Lincoln: Łowca wampirów
  • 2012 Faceci w czerni III
  • 2012 Frankenweenie
  • 2012 Mroczne cienie
  • 2014 Wielkie oczy (Big Eyes)
  • 2016 Osobliwy dom pani Peregrine
  • 2016 Alicja po drugiej stronie lustra
  • 2019 Dumbo
  • 2022 Wednesday (serial)
  • 2024 Beetlejuice Beetlejuice

Teledyski

• • 2008 „Bones” The Killers
  • 2012 „Here with Me” The Killers
  • „Powerless” Linkin Park

Źródło

• [[1]] Filmweb