Syrena

LEKSYKON FANTASTYKI

fiction

[−] Syrena (Bibliografia)

  Dzieci wodnika

  Kroniki Drugiego Kręgu

  Saga o wiedźminie (cykl)

F. J. Bertuch, Stworzenia mitologiczne, Kinderbuch 1806

SYRENA - nadprzyrodzone istoty płci żeńskiej o kształcie pół ryby a pół człowieka.

Etymologia

Nazwa syrena pochodzi od łacińskiego sirenis, sirenes.

Syrena u Greków i Rzymian

W mitologii grecko-rzymskiej syreny, to kobiety, przybierające postać pół ptaka-pół kobiety. Zrodzone ze związku Acheloosa i Terpsychory, według innej wersji Foryksa i Keto. Ich imiona brzmiały: Thelxiepia, Molpe, Aglaophonos, Pisinoe, Ligeia, Leucsoia, Raidne, i Teles. Syreny początkowo były towarzyszkami Persefony, jednak zostały przemienione w powtory za to, że nie zapobiegły porwaniu córki Demeter do Hadesu. Od tej pory siedzibą syren miał być Hades i Arkadia, gdzie opiekowały się duszami zmarłych. Przebywać miały także na jednej z wysp Morza Śródziemnego.

Na temat wyglądu syren krążyły różne wierzenia. Choć Homer milczał na ten temat, to Owidiusz kreślił obraz ptaków o czerwonym upierzeniu i twarzach dziewic. Z kolei Apoliniusz twierdził, że od pasa w górę były kobietami a od pasa w dół ptakami morskimi.

Mówiono, że śpiew syren z wysp Morza Śródziemnego był otumaniający, hipnotyczny i sprowadzał sen. Miał kusić żeglarzy, których statki rozbijały się o skały. Tematyka tych pieśni dotyczyła przyszłych wydarzeń. Według jednych syreny topiły żeglarzy, według innych pożywiały się ich ciałami, rozrywając je przy tym na strzępy.

Na temat syren istniały dwie przepowiednie. Jedna mówiła o tym, że jeżeli żeglarze nie poddadzą się urokowi syren, to istoty te miały rzucić się w morze i zamienić w kamień i tak też dzieje się w „Odysei” Homera. Druga przepowiednia wieszczyła syrenom zgubę pod warunkiem, że czyiś śpiew okaże się piękniejszy od ich głosu, co miało miejsce w micie o Orfeuszu.

Obraz syreny w literaturze

W tradycji europejskiej obraz syren znany z wierzeń wschodnich nałożył się na grecko-rzymskie wyobrażenie. Wizerunek pięknej syreny, przedstawianej zazwyczaj na szczytach skał, śpiewającej i czeszącej swoje długie włosy przed lustrem, utrwalił się w średniowieczu.

W Niemczech znana była historia o Lorelei – zdradzonej przez męża kobiecie, która rzuciła się w rozpaczy ze skały, ale zamiast umrzeć zamieniła się w syrenę. Jej zwodniczy śpiew miał przywodzić żeglarzy do zguby.

Literatura

1. A. Szyjewski, Religia Słowian, Kraków 2003.
2. A. Gieysztor, Mitologia Słowian, Warszawa 1980.
3. J.L. Borges, Zoologia fantastyczna, Warszawa 1983.
4. Jöel Schmidt, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Katowice 2006.
5. Arthur Cotterell, Słownik mitów świata, Katowice 1996.
6. Gerhard J. Bellinger, Leksykon mitologii. Mity ludów i narodów świata, Warszawa 2005.
7. A. Z. Kronzek, E. Kronzek, Księga wiedzy czarodziejskiej, Poznań 2008.
8. A. Sapkowski, Rękopis znaleziony w smoczej jaskini, Warszawa 2001.
9. K. Haka-Makowiecka, M. Makowiecka, M. Węgrzecka, Leksykon fantastyki. Postacie, miejsca, rekwizyty, zjawiska, Warszawa 2009.
10. U.X.L. Encyclopedia of World Mythology, pod red. R. Parks, J. Stock, K. Hunt, USA 2009.
11. J. Clute, J. Grant, The Encyclopedia of Fantasy, Wielka Brytania 1997.
12. J. Sherman, Storytelling. An Encyclopedia of Mythology and Folklore, Nowy Jork 2011.

(aut. Izabela Ozga)