Morgana Le Fay

LEKSYKON FANTASTYKI

fiction

[−] Morgana Le Fay (Bibliografia)

  Avalon

  Był sobie raz na zawsze król

  Graal (cykl)

  Opowieści z Narnii

  Pendragon (cykl)

  Trylogia Arturiańska

[−] Morgana Le Fay (Filmografia)

  Przygody Merlina

H.J. Ford, Morgan Le Fay casts away the scabbard, The Book of Romance, 1902

MORGANA – postać z legend arturiańskich, znana także jako Morgana le Fay, Morgan, Morgaine, kapłanka i czarodziejka z wyspy Avalon.

Imię

Przydomek Morgany, Le Fay wskazuje na jej związek z zaświatami. Samo morgana bierze się od morgan jest słowem walijskim i oznacza przybysza z morza bądź mieszkańca morza. W późnośredniowiecznych romansach Morgana pojawia się jako Fata Morgana. Imię jej daje początek nazwie fatamorgana.

Rodowód

Postać Morgany sięga celtyckiej tradycji. Wiążę się ją z prastarym kultem Bogini Matki. Jako taka Morgana uważana jest z jednej strony za aspekt bogini śmierci i wojny Morrígan, z drugiej łączy się ją z dającymi życie, Modron i Matroną.

Morgana jako kapłanka i czarodziejka

Morgana pojawia się już u Geoffreya z Monmouth w Żywocie Merlina (Vita Merlini). Jest panią Avalonu i jedną z dziewięciu kapłanek. Według tekstów wulgaty Morgana miała zdobyć swoją wiedzę z książek i od Merlina. Natomiast Thomas Malory twierdzi, że była ona wynikiem wykształcenia jakie odebrała w przyklasztornej szkole. W każdym razie u Geoffreya z Monmouth Morgana jest nie tylko doskonałą uzdrowicielką, ale także posiada zdolność do zmiany własnej postaci.

Morgana a panowanie króla Artura

U Chrétiena de Troyes Morgana zostaje przyrodnią siostrą króla Artura, córką Gorloisa i Igerny. Teksty wulgaty przedstawiają ją jako nieprzychylną królowi Arturowi, szczególnie zaś miała nienawidzić Ginewrę. Zmieniający się pod wpływem chrześcijaństwa obraz Morgany czyni z niej złą czarownicę, parającą się czarną magią, która swoją sztukę posiadła podstępem od Merlina. Morgana uwodziła wielu mężczyzn, między innymi bez powodzenia Lancelota. Miała również więzić niewiernych mężów w specjalnych, magicznych pułapkach w lesie. W jednej z późniejszych wersji Morgana bierze sobie króla Uriena za męża i mają razem syna, Oweina.

Morgana a śmierć króla Artura

W zgodnie z tradycją zapoczątkowaną przez teksty wulgaty Morgana, w spisku z Mordredem, ostatecznie doprowadziła do ujawnienia romansu królowej z Lancelotem. Według Thomasa Malory’ego miała też ukraść królowi Arturowi pochwę magicznego miecza Excalibura przy pomocy Accalona, swojego kochanka. Odtąd król Artur był wrażliwy na rany – nie chroniła go już magiczna pochwa. A jednak, w zgodzie z pierwotną wersją Geoffreya z Monmouth, kiedy król Artur zostaje śmiertelnie zraniony przez Mordreda w bitwie pod Camlan, to Morgana, wraz z towarzyszącymi jej ośmioma kapłankami, zabiera go na wyspę Avalon by został uleczony. Według późniejszych wersji łącznie kapłanek było trzy, nie dziewięć. Z kolei u Thomasa Malory'ego kapłanki miały zwrócić jakieś ciało i poprosić pewnego pustelnika o jego pochowanie. Nie jest pewne, czy zwłoki należały do Artura.

Literatura

1. Mitologie świata. Celtowie, pod red. J. Kałużna-Ross, Warszawa 2007.
2. J. Matthews i C. Matthews, Mitologia Wysp Brytyjskich, Poznań 1997.
3. S. Botheroyd, P. F. Botheroyd, Słownik mitologii celtyckiej , Katowice 1998.
4. J. Gąsowski, Mitologia Celtów, Warszawa 1987.
5. J. Simpson, S. Roud, A Dictionary of English Folklore, Oxford 2000.
6. P. Monaghan, The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore, New York 2004.
7. J. Sherman, Storytelling. An Encyclopedia of Mythology and Folklore, Nowy York 2011.
8. U.X.L. Encyclopedia of World Mythology, pod red. R. Parks, J. Stock, K. Hunt, USA 2009.
9. W. Kopaliński, Wielki multimedialny słownik Władysława Kopalińskiego [CD-ROM].
10. Encyclopedia Mythica, dostępne[on-line] http://www.pantheon.org/.
11. Encyclopedia Britannica, dostępne [on-line] http://www.britannica.com/.
12. Online Etymology Dictionary, dostępne [on-line] http://www.etymonline.com/index.php.

(aut. Izabela Ozga)