Lotos

LEKSYKON FANTASTYKI

fiction

[−] Lotos (Bibliografia)

  Cykl o Kuzynkach Kruszewskich

  Dary Anioła

  Jakub Wędrowycz

  Kroniki Drugiego Kręgu

  Świat Dysku

Die Gartenlaube, red. Nachfolger E. K., Leipzig 1880.

LOTOS — roślina znana także z wierzeń.

Nazwa

Od lotosu pochodziła nazwa plemienia Lotofagów w mitologii greckiej. Ich miano oznacza zjadaczy lotosu.

Miejsce

W mitach egipskich oraz indyjskich lotos wiązano z praoceanem. Ponadto w mitologii i religii starożytnego Egiptu był ściśle związany ze świętą rzeką Nil. W mitologii greckiej z wyspą zamieszkiwaną przez Lotofagów, Krajem Lotofagów.

Wygląd

Lotos zawdzięcza swoją symbolikę solarną i związaną z narodzinami życia, prapoczątkiem, temu, że jest to kwiat, który chowa się pod wodę wraz ze zmierzchem, zamykając swoje płatki, po to by pojawić się na jej powierzchni wraz ze wschodem słońca. Znaczenie miała również barwa lotosu jak i ilość jego płatków.

Charakterystyka

Lotos pojawia się głównie w wierzeniach starożytnego Egiptu, Indii oraz buddyzmu.

W starożytnym Egipcie lotos pojawia się w kosmogonii helipolitańskiej. Był symbolem narodzin i początku, symbolem boga Atuma, który miał wyłonić się z kwiatu lotosu unoszącego się na wodach praoceanu Nun. Był symbolem solarnym. Jako symbol początku i słońca stanowił ekwiwalent kosmicznego jaja — innego popularnego symbolu narodzin życia. Był także symbolem boga Nefertuma, którego przedstawiano w kwiecie lotosu. Jako kwiat wodny był nierozerwalnie związany ze świętą rzeką Egiptu, Nilem. Zapach lotosu o błękitnych płatkach uchodził za źródło życia, jego ożywcze tchnienie. Lotosami zdobiono mury świątyń, lotosowe kształty przybierały zwieńczenia świątynnym kolumn, ich kwiaty składano bogom w ofierze. Faraonowie przedstawiani byli z kwiatami lotosu, swoistymi koronami wieńczącymi ich głowy. Motyw lotosu pojawia się także w wyobrażeniach związanych ze światem zmarłych, a dokładniej sądem Ozyrysa nad zmarłymi. Występuje tam obok czterech synów Horusa. W mitach w lotos obracają się oczy Horusa, które wyłupił mu Set i pogrzebał w ziemi.

W Indiach lotos pojawia się, podobnie jak w religii egipskiej, w kosmogonii jako symbol narodzin życia z prawód. Wyrósł z pęka boga Wisznu śpiącego na wodach na początku czasu, kiedy świat nie był zróżnicowany. Z lotosu z kolei wyłonił się bóg Brahma. Lotos stał się jego nieodłącznym atrybutem. Wiązano go także z wyobrażeniem innych bogów. Jednym z nich była bogini Lakszmi.

Symbolikę lotosu przejął buddyzm. Budda, podobnie jak Brahma, związany jest z lotosem. Siedzi na tym kwiecie bądź trzyma go w lewej ręce. Biały lotos w ręce Buddy to symbol oświecenia i czystości. Jako taki pojawia się również jako atrybut boskich postaci, tak zwanych bodhisattwa, czyli istot oświeconych. Symbolika lotosu pojawia się również w jodze, szczególnie tantrycznej. Stanowi wizualizację energii, symboliczny obraz różnych części ciała stosowany podczas medytacji i jako taki przedstawiany jest z różną ilością płatków.

Mity starożytnej Grecji znają świat Lotofagów, czyli Zjadaczy lotosu. Motyw ten pojawia się w Odyseji Homera. Na wyspę trafia Odyseusz. Lotosy, które Lotofagowie podają przybyłym do zjedzenia, sprawiają, że ci tracą pamięć, zapominając o celu swojej wędrówki pozostają na wyspie. Z tego też powodu nie należało przyjmować jedzenia od Lotofagów. Ponadto nimfa Dryope została zamieniona w kwiat lotosu.

Literatura

• Macioti M. I., Mity i magie ziół, Kraków 2006.
• Banek K., Historia religii. Religie niechrześcijańskie, Kraków 2007.
• Jofan N., Dawna kultura Japonii, Warszawa 1977.
• Eliade M., Joga. Nieśmiertelność i wolność, Warszawa 1984.
• Jakimowicz-Shah M., Jakimowicz A., Mitologia indyjska, Warszawa 1982.
• Bielawska K., „Roślina Jogi w tantrycznej jodze Kundalini”, [:w] Antropologia Religii. Wybór esejów, Warszawa 2003, str. 145-165.
• Hart G., Mity egipskie, Warszawa 1999.
• Niwiński A., Bóstwa, kulty i rytuały starożytnego Egiptu, Warszawa 1993.
• Niwiński A., Mity i symbole religijne starożytnego Egiptu, Warszawa 1984.
• Eberhard W., Symbole chińskie. Słownik, Kraków 1996.
• Leksykon symboli, Warszawa 1991.
• Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 2006.
• Lurker M., Przesłanie symboli, Warszawa 2011.
• Stankiewicz L., Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 2008.
• Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1997.
• Graves R., Mity greckie, Kraków 2009.
• Kubiak Z., Mitologia grecka, Warszawa 1997.
• Zaświaty i krainy mityczne. Leksykon, pod red. Sacha-Piekło M., Kraków 1999.
• Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.

(aut. Izabela Ozga)