Centaur

LEKSYKON FANTASTYKI

fiction

[−] Centaur (Bibliografia)

  Baśniobór (cykl)

  Harry Potter

  Kroniki Drugiego Kręgu

  Opowieści z Narnii

  Xanth

Ulisse Aldrovandi, Monstrarium Historia, 1642

CENTAUR - istota z mitologii grecko-rzymskiej, która od pasa w dół miała przybierać postać konia a od pasa w górę ludzką. Pierwsze wizerunki różnią się nieco od klasycznego wyobrażenia, przedstawiając centaura jako nagiego człowieka z dodatkową parą końskich nóg i końskim zadem. W Grecji – ojczyźnie centaurów – zwano je kéntauroi.

Ojcostwo centaurów przypisuje się Ixionowi i chmurze o imieniu Nefele, która przybrać miała zwodniczą postać Hery. To ostatnie stało się dzięki mocy Zeusa, który dowiedział się o uczuciu jakim Ixion darzy jego boską małżonkę i postanowił interweniować. Istnieje jednak druga, mniej powszechna wersja, wskazująca na Centaurusa, syna Apolla. Według niej to on miał dać początek rodowi centaurów.

Z ojcem centaurów, Ixionem, związane jest także miejsce, gdzie te istoty miały żyć – góry Tesali, a szczególnie góra Pelion. Ponadto można było je spotkać także w Arkadii i Elidzie. Centaury miały zostać wygnane Tesali przez późniejszego króla Lapiths – potomka, a dokładniej rzecz biorąc syna, Ixiona. Wszystko z pijaństwa i próby uprowadzenia panny młodej z wesela, które zorganizował nikt inny jak król Lapiths. Dzięki centaurom uroczystość przemieniła się w coś, co potem nazwano centauromachią. To zachowanie nie było wyjątkiem. Centaury nie cieszyły się dobrą opinią. Słynęły z awanturniczości, pijaństwa, gwałcenia kobiet. W górach miały prowadzić dzikie życie, nie licząc się z żadnymi normami. Ponoć w charakterze broni używały gałęzi drzew i skał. Bywały jednak centaury, słynące ze swojej wiedzy, jak Chronos, bądź gościnności, jak Folos. Stanowiły zdecydowaną mniejszość. Do słynnych centaurów należą wspomniany Chronos, Folos oraz Nessus. Wszyscy trzej zginęli od zatrutych strzał Heraklesa. Chronos słynął z mądrości. Mówiono, że był nauczycielem herosów, takich jak Jazon, Herakles, Achilles, czy Asklepios. Specjalizował się w medycynie, w tym zielarstwie i chirurgii, łucznictwie, muzyce, łowach, sztuce wojennej, astrologii i wróżbiarstwie. Mówiono, że był nieśmiertelny, jednak zraniony przypadkiem zatrutą strzałą przez Heraklesa, wolał umrzeć, oddając dar wiecznego życia Prometeuszowi. Został wyniesiony do nieba, gdzie do dziś można go odnaleźć, a przynajmniej na półkuli południowej, pod postacią gwiazdozbioru. Podobnie rzecz miała się z Folosem – drugim ze słynnych centaurów. Ów również zginął na skutek zatrutej strzały, kiedy próbował ratować powalonego przez Heraklesa pobratymca. A cała walka jaka rozpętała się między centaurami i Heraklesem była wynikiem wina – Herakles, podjęty przez Folosa – tak długo nalegał by je otworzyć, aż centaur uległ. Zapach alkoholu zwabił pozostałe centaury do jaskini i wywiązała się walka. Wreszcie trzeci z centaurów – Nessus – chciał, delikatnie mówiąc, uwieść żonę Heraklesa. Zginął od zatrutych strzał herosa, zdążył się jednak zemścić, zdradzając Dejanirze fałszywy sekret, który potem stał się przyczyną śmierci Heraklesa. Skropiona krwią centaura koszula bynajmniej nie zapewniła, według słów Nessusa, wiecznej miłości Heraklesa, ale raczej śmierć w męczarniach.

Literatura

1. W. Kopaliński, Wielki multimedialny słownik Władysława Kopalińskiego [CD-ROM].
2. U.X.L. Encyclopedia of World Mythology, pr. zbior. pod red. R. Parks, J. Stock, K. Hunt, USA 2009.
3. J. Sherman, Storytelling. An Encyclopedia of Mythology and Folklore, Nowy York 2011.
4. J.L. Borges, Zoologia fantastyczna, Warszawa 1983.
5. A. Z. Kronzek, E. Kronzek, Księga wiedzy czarodziejskiej, Poznań 2008.

(aut. Izabela Ozga)