Rekwizyt fantastyczny
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| pojęcie | |
REKWIZYT FANTASTYCZNY - przedmiot przedstawiony w dziele literackim, nie mający żadnego odpowiednika w świecie rzeczywistym (rekwizyt). Rekwizyty fantastyczne kreowane są tak samo jak inne składniki świata przedstawionego. Niekiedy przez opis, częściej jednak ich obecność sygnalizowana jest odpowiednio skonstruowanymi neologizmami lub neosemantyzmami (np. blaster, dezintegrator, wirolot, fotopis, grawilot, celownik czasowy, rozciągacz czasu, ubranie natryskowe, wygłuszacz wspomnień) przy jednoczesnym wskazaniu ich funkcji i pokazaniu skutków działania.
Ich wygląd (zwłaszcza w dojrzałej science fiction) zazwyczaj pozostawiony jest wyobraźni czytelnika. Rekwizyty fantastyczne, wypełniające przestrzeń świata przedstawionego, wpływają w sposób znaczący na charakter całego utworu. W związku z tym rekwizyt jest jednym z ważniejszych (obok motywacji) czynników wyodrębniających od¬miany literatury fantastycznej. Inne są bowiem jego funkcje i charakter w baśni, w fantastyce grozy i w fantastyce naukowej.
W baśni istnieją w zasadzie tylko m rekwizyty realne, z tym wszakże, iż niektórym z nich przypisane zostały cudowne właściwości, np. latający dywan, czapka-niewidka, kije-samobije. Obecność rekwizytu fantastycznego w świecie baśniowym nie wpływa na zmianę charakteru innych rekwizytów realnych, które się tam znajdują na zasadzie mimetycznego naśladowania rzeczywistości. Również fantastyka grozy nie posługuje się rekwizytami fantastycznymi. Wyjątkową rolę odgrywają one natomiast w fantastyce naukowej i w fantasy. W science fiction rekwizytem tym jest niezwykły wynalazek techniczny, który może być też motywem, a nawet tematem utworu, np. w opowieści o cudownym wynalazku.
W utworze fantastycznonaukowym rekwizyt fantastyczny wprowadzony do świata przedstawionego sprawia, że świat ten zaczynamy w całości odbierać jako fantastyczny, a więc także rekwizyty realne również otrzymują inny charakter. Stworzony kontekst dopowiada im to, czego w nich formalnie brak, przydaje im charakter fantastyczny. W fantasy natomiast, podobnie jak w baśni, zjawisko to nie zachodzi. Tu wszakże w jednej czasoprzestrzeni sąsiadują z sobą rekwizyty o różnym charakterze, np. fantastyczne wynalazki techniczne obok rekwizytów realnych z różnych epok historycznych i obok przedmiotów o cudownych właściwościach. Wiele rekwizytów fantastycznych przejmowanych jest często razem z ich nazwami przez innych autorów, co sprawia, że stają się one wspólną własnością, stanowią swoistą rekwizytornię, z której można czerpać wyposażenie świata przedstawionego bez konieczności każdorazowego wyjaśniania, czym w istocie jest dany rekwizyt.
(aut. Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz)
