Lipa

LEKSYKON FANTASTYKI

fiction

[−] Lipa (Bibliografia)

  Saga o Zbóju Twardokęsku

[w:]Siélain R., Atlas de poche des plantes des champs, des prairies et des bois : a l'usage des promeneurs et des excursionnistes, Paryż 1894.

LIPA — w wierzeniach święte drzewo.

Charakterystyka

W wierzeniach indoeuropejskich lipa była drzewem nacechowanym pozytywnie. Symbolem kobiecości i płodności.

Grecy sadzili lipy na znak zwycięstwa. Lipy przypisywano bogini miłości, Afrodycie. Stały się także symbolem wierności małżeńskiej. To greckie przekonanie oddaje mit o dwojgu ubogich ludziach, Filemonie i Baucis, którzy udzielili gościnności bogom — Zeusowi i Hermesowi — gdy ci wędrowali po Frygii. W zamian za to bogowie spełnili ich życzenie i pozwolili umrzeć w jednym czasie, a po śmierci zamienili w drzewa, w tym lipę. Ponadto od lipy miało pochodzić imię nimfy, Filyry, matki centaura Chirona.

W Rzymie lipa poświęcona była Wenerze i jako taka uchodziła za drzewo zakochanych.

U ludów germańskich pod lipami odbywały się sądy. Lipę wiązano z Freyją, boginią miłości i płodności.

Słowianie przypisywali lipę Ładzie, podobnie jak inne boginie u Greków, Rzymian oraz Germanów, związanej z płodnością i miłością. Uchodziła za drzewo dobre i miłe człowiekowi. W folklorze słowiańskim lipę sadzono z okazji małżeństwa albo narodzin dziecka. Często stanowiła centrum społeczności bądź miejsca — były więc lipy wioskowe, studzienne, cmentarne. Z lipowego drewna wyrabiano trumny, ponieważ wierzono, że zapewniają człowiekowi spokojny sen po śmierci. Jako drzewo kojarzone ze spokojem było także dobrym materiałem na kołyski. Wierzono również, że dotknięcie lipy wyciąga z człowieka choroby. Lipą majono domostwa na Zielone Świątki, a następnie spalano w ogniach Nocy Świętojańskiej. Jej gałęzie zatykano w chatach i na polach, by chroniły przed piorunami.

Z lipy wyrabiano posągi bóstw, a następnie figury świętych. Lipy poświęcano także słynnym ludziom, jak np. Gothemu czy Lutrowi. W folklorze chrześcijańskim lipę powiązano z Matką Boską, która miała nie tylko patronować drzewu, ale także niekiedy je zamieszkiwać. Z tego powodu lipy sadzono przy przydrożnych kapliczkach bądź kapliczki stawiano przy tych drzewach. Sadzono je także koło kościołów. Kult maryjny w Świętej Lipce, to nic innego jak przeżytek po czasach słowiańskich — zatarta pamięć o świętym drzewie i świętych gajach, w których czczono boginię Ładę.

Zastosowanie lipy znane było także medycynie ludowej od czasów starożytnych. Łykiem lipowym obowiązywano głowę chorych na epilepsję, co miało ich uspakajać bardziej skutecznie od włożonego w dłoń kawałka żelaza. Była więc lipa ogólnie uważana za dobry środek uspakajający, a także napotny.

Literatura

• Na początku było drzewo, Warszawa 2011.
• Brzeszcz K., Dobrze znane? O drzewach inaczej, [w:] „Zeszyty Edukacyjne Śląskiego Ogrodu Botanicznego”, t. 11, Mikołów.
• Immacolata M. M. ,Mity i magia ziół, Kraków 2006.
• Kaczor I., Kult drzew w tradycji mitologicznej i religijnej starożytnych Greków i Rzymian, [w:] „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr. 3, Łódź 2001.
• Podgórska B., Podgórski K. A., Drzewa w pomniki zaklęte. Drzewa pomnikowe w Rudzie Ślaskiej, Katowice 2009.
• Suder J., Gawędy o drzewach, [w:] Studia i materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo Leśnej, z. 3, Warszawa 2006.
• Marszałek E., Las i drzewa w kulturze i wierzeniach.
• Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, t. 2, cz. I, Kraków 1939.
• Leksykon symboli, Warszawa 1991.

(aut. Izabela Ozga)