Jabłoń
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
Nazwa
Łacińska nazwa jabłoni to malus. Jedna z etymologii wywodzi malus od malum, oznaczającego zło.Charakterystyka
Na przekór drugiej etymologii jabłka niosą ze sobą zazwyczaj pozytywną symbolikę odrodzenia, płodności i urodzaju. Okrągły kształt czyni z jabłka symbol kosmiczny.W mitologii greckiej jabłka były prezentem ślubnym Gai dla Hery, która umieściła je w ogrodzie położonym na dalekim zachodzie i nakazała strzec Hesperydom. Ponieważ jednak podjadały one owoce z drzewa, Hera postawiła dodatkowo na ich straży smoka Ladona. Odtąd Ladon spoczywał pod drzewem owinięty wokół pnia. Zdobycie jabłek z tego ogrodu było jedenastym zadaniem Heraklesa. Udało mu się to dzięki pomocy Atlasa. Jabłka Hesperyd niosły ze sobą wieczną młodość. Rzucone przez boginię Eris pomiędzy trzy boginie, Herę, Afrodytę oraz Atenę, to jabłko z napisem „dla najpiękniejszej” stało się przyczyną niezgody. Jabłoń wiązano także z Dionizosem i owoc jabłoni był darem od niego dla Afrodyty. Nie tylko w micie, ale także w życiu pełniły symboliczną rolę w obrzędach ślubnych.
W mitologii celtyckiej jabłonie pokryte na raz kwiatami i owocami rosły na Wyspach Szczęśliwych, niosąc wieczną młodość, szczęście i zdrowie. Według mitów kwiaty jabłoni z Wysp Szczęśliwych miały być kryształowe. Taką kryształową gałązkę wręcza Branowi kobieta z Wysp Szczęśliwych zachęcając do podjęcia podróży morskiej i odnalezienia Wysp Szczęśliwych. Bran wypełnia wezwanie. Jabłek z Wysp Szczęśliwych nigdy nie ubywało. Mówi o tym mit o Conle, któremu kobieta z tamtego świata podarowała jabłko. Jadł je przez cały rok, targany namiętnością. W końcu odpłynął na Wyspy Szczęśliwe. Wreszcie nazwy Wysp Szczęśliwych, a mianowicie Emhain Abhlach i Ynys Avallach, wskazują na miejsca występowania Jabłoni. Nazwa pierwszej z nich oznacza dokładnie Okolicę Jabłoni. Wyspą Jabłoni jest także późniejszy i czerpiący w wcześniejszej tradycji, a konkretniej mający swój pierwowzór w Emhain Abhlach, Avalon z legend arturiańskich. Celtowie sadzili jabłonie w świętych miejscach, gdzie spoczywali ich przodkowie. Wierzono, że dusza po śmierci wchodzi w jabłoń. To ostatnie wierzenie, związane nie tylko z jabłonią, przetrwało w folklorze. Jabłko było także symbolem galijskiej Epony.
W chrześcijaństwie jabłko rosło na drzewie wiadomości dobrego i złego i zerwane przez pierwszą kobietę, Ewę, stało się symbolem pokusy.
Jabłko było jednym z trzech symboli władzy królewskiej.
Pamięć o micie przetrwała także w baśniach. Jabłko rośnie na Szklanej Górze, a temu, kto je zerwie, niesie zdrowie. Zatrute jabłko pojawia się w baśni o Królewnie Śnieżce, sprowadzając na nią magiczny sen, podobny do śmierci. Również w przysłowiu pojawia się jabłko. Mówiąc „Nie daleko pada jabłko od jabłoni” mamy na myśli podobieństwo dziecka do rodzica.
Jabłoń w fantastyce
Jabłoń pojawia się w serialu Dawno, dawno temu (Once Upon a Time).
Literatura
- Manfred L., Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, Warszawa 2011.
- Kaczor I., Kult drzew w tradycji mitologicznej i religijnej starożytnych Greków i Rzymian, [w:] „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr. 3, Łódź 2001.
- Macioti M. I., Mity i magie ziół, Kraków 2006.
- Iwicka R., Użycie roślin w telewizyjnych serialach fantastycznych, [w:] „Maska. Roślina”, nr. 27/2015.
- Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
- Leksykon symboli, pod red. Jarosiński R., Warszawa 1991.
- Botheroyd S.; Botheroyd P., Słownik mitologii celtyckiej, Katowice 1998.
- Gabor A., Drogi do zaświatów w legendach celtyckich, [w:] „Maska” 2009, nr. 5, str. 11-19.</i>
- Gierek B., Celtowie, Kraków 1998. (aut. Izabela Ozga)
