Hibernacja

LEKSYKON FANTASTYKI

fiction

HIBERNACJA (łac. hiberno-przezimować) - motyw obiegowy fantastyki naukowej występujący głównie w utworach na temat podróży w czasie i podróży kosmicznych. Zainteresowanie pisarzy hibernacją wzięło swój początek zapewne od pierwszych prób nowej metody terapeutycznej, zwanej hibernoterapią, wprowadzonej w roku 1951 przez H. Laborita i P. Huguenarda, a polegającej na sztucznym spowolnieniu procesów życiowych przez odpowiednie oziębienie organizmu, a także od bulwersujących opinię publiczną w latach pięćdziesiątych doświadczeń amerykańskich uczonych, którzy zamierzali opracować metodę zamrażania nieuleczalnie chorych, będących już w stanie śmierci klinicznej, aby w przyszłości, gdy znane będzie już lekarstwo na ich chorobę, przywrócić pacjentów do życia i wyleczyć.

To co jest naukową hipotezą sprawdzaną w laboratoryjnych warunkach, w świecie przedstawionym utworów fantastycznych prezentowane jest już jako zjawisko w pełni możliwe. Tu motyw hibernacji znalazł dwojakie zastosowanie. Po pierwsze - posłużył do wiarygodnego przeniesienia bohatera w przyszłość, aby mógł on z punktu widzenia współczesnego człowieka oglądać fantastyczną wizję przyszłego świata (np. Ludzie ery atomowej Gajdy), albo przeżywać rozterki związane z nieprzystosowaniem do nowych, odmiennych warunków (np. "Przybysz z rury Golda" Gajewskiego, "Rancho dla reanimowanego" Nowackiego). Po drugie zaś uwiarygodnił odbywanie dalekich podróży kosmicznych, które w normalnych warunkach przekraczałyby długość ludzkiego życia. W tym wypadku zastosowanie hibernacji w specjalnych aparatach, najczęściej nazywanych hibernatorami, pozwala kosmonautom wiele lat przetrwać w stanie anabiozy i zbudzić się w odpowiednim momencie, zaprogramowanym na początku podróży (np. Niezwyciężony Lema). W początkowej fazie wprowadzania tego motywu do literatury procesowi hibernacji poświęcano sporo uwagi. Wykład na ten temat znajdujemy w Zagubionej przyszłości Borunia i Trepki. Później pojęcie hibernacji stało się oczywistością, a hibernator niezbędnym urządzeniem wchodzącym w skład wyposażenia statku kosmicznego, rekwizytem przywoływanym z nazwy, bez wnikania w jego szczegóły techniczne (np. Kontakt Górskiej, Arsenał Oramusa).

(aut. Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz)