Tekst źródłowy

{{Leksykon
 |typ=fiction
 }}__BEZSPISU__<categorytree mode=all style="float:right; clear:right; margin-left:1ex; border:1px solid gray; padding:0.7ex; background-color:white">Hades (Bibliografia)</categorytree>
 
[[Plik:Persefona.png|460px|thumb|left|''Aidoneus - Hades (Pluton) & Persephone (Proserpina) & Cerberus (Kerberos)'', [w:] Hoffman J.,
''
Mitologia Greków i Rzymian dla dojrzałych kobiet młodych i wykształconych'',  1864.]]'''HADES''' — w mitologii greckiej bóg umarłych, jego odpowiednikiem w mitologii rzymskiej był [[Pluton]]. <h2>Nazwa</h2>W starszej formie jego imię brzmiało '' Aides'' bądź ''Aidoneus''. Zarówno miano ''Hades'' jak i ''Aides'' bądź ''Aidoneus'' bierze swój początek od ''awides'' i wskazuje na tego boga jako na ''niewidzialnego''. Hadesa zwano także ''Plutonem'', czyli ''Bogaczem''.  

Niekiedy Hadesa identyfikowano z  [[Zeus | Zeusem]]. Był wtedy hipostazą ojca bogów, który nosił miano ''Zeusa Chthóniosa'' bądź ''Katachthóniosa'', czyli ''Zeusa Podziemnego''.

<h2>Rodowód</h2>
Hades należał do grona bogów olimpijskich. Był synem [[Kronos | Kronosa]] oraz [[Gaja | Gaji]]. Braćmi i siostrami Hadesa byli  [[Zeus]], [[Posejdon]], [[Hestia]], [[Demeter]] oraz [[Hera]]. Podobnie jak jego bracia i siostry, wszyscy za wyjątkiem [[Zeus | Zeusa]] i  w zależności od wersji niekiedy także [[Posejdon | Posejdona]], Hades został połknięty a następnie zwrócony przez ojca [[Kronos | Kronosa]]. Żoną Hadesa była [[Persefona]]. Małżeństwo ich pozostało bezdzietne. Hades pałał jednak uczuciem także do innych kobiet.

<h2>Wygląd i atrybuty</h2>
Hades był właścicielem hełmu niewidzialności. Miał swój złoty rydwan a w swoim królestwie zasiadał na tronie, z małżonką, [[Persefona | Persefoną]], u boku. W swoim pozytywnym aspekcie przedstawiany z łagodnym obliczem, z rogiem obfitości w jednym i narzędziami rolniczymi w drugim ręku. 

<h2>Miejsce</h2>
Królestwem Hadesa był świat umarłych o tej samej nazwie. 

<h2>Charakterystyka</h2>
Hades był bóstwem świata zmarłych, sprawującym nad nimi władzę, budzącym lęk, bóstwem o rzadko wymawialnym przez śmiertelników imieniu. Ponieważ nad jego imieniem ciążyło tabu zamiast tego używano przydomków. I tak zwany był mianem ''Plutona'', czyli ''Bogacza'', co nawiązywało do jego pozytywnego aspektu. Jako taki uważany był za dawcę bogactw, tego wszystkiego, co kryje się w ziemi a potem pojawia się bądź jest wydobywane na jej powierzchnię. Jako takiemu oddawali się pod jego opiekę rolnicy. 

Hades brał udział w wojnie bogów z [[olbrzym | olbrzymami]], tytanami, zwanej tytanomachią i z gigantami, zwanej gigantomachią. To wtedy otrzymał od cyklopów hełm niewidzialności, który pomagał mu w walce. Po zakończeniu wojny, kiedy trzej bracia, [[Zeus]], Hades i [[Posejdon]], na drodze losowania, podzielili między siebie władzę, Hadesowi przypadło mroczne królestwo podziemia. 

Hades nikogo nie wypuszczał ze swojego królestwa, jeżeli ów raz tam się znalazł. Wyjątek zrobił dla [[Orfeusz | Orfeusza]], który prosił o zwrócenie żywym swojej ukochanej, Eurydyki. Hades zgodził się, oczarowany jego grą, ale postawił warunki. Podczas kiedy Eurydyka podążała za [[Orfeusz | Orfeuszem]], jemu samemu nie było wolno oglądać się za siebie. Złamał jednak zakaz i Eurydyka wróciła do królestwa umarłych. 

Hades niekiedy użyczał swojego hełmu niewidzialności zarówno bogom jak i herosom, którym sprzyjał. I tak używała go [[Atena]] a także [[Perseusz]]. Ponoć boga zranił [[Herakles]] podczas walki z Pylijczykami o Pylos. Stali wtedy po przeciwnych stronach. Bóg bronił Pylos i Pylijczyków. Z wdzięczności Pylijczycy ustanowili potem miejsce jego kultu w Elis. 

Za żonę wybrał sobie [[Persefona | Persefonę]]. Uprowadził ją, kiedy bawiła się na łące. Bóg pojawił się na swoim złotym rydwanie z rozwartej szczeliny w ziemi. Uprowadził [[Persefona | Persefonę]] za zgodą [[Zeus | Zeusa]]. W końcu żal [[Demeter]] za córką i wcześniejsze jej poszukiwanie spowodowały, że posłaniec bogów, [[Hermes]], pojawił się w królestwie umarłych na polecenie [[Zeus | Zeusa]]. Miał on zabrać [[Persefona | Persefonę]] z powrotem do matki, na ziemię do królestwa żywych. Nim jednak [[Persefona]] odjechała w złotym rydwanie męża ku żywym ów podał jej pestki granatu. Skosztowawszy tego owocu śmierci [[Persefona]] została na zawsze związana ze światem podziemnym. [[Zeus]] ustalił, że będzie odtąd spędzać trzy miesiące w Podziemiu a dziewięć miesięcy na ziemi. W zależności od podań liczba miesięcy bywa jednak różna. Prawdopodobnie porą zamierania przyrody była nie zima, lecz suche, jałowe lato a powrotu [[Persefona | Persefony]] do matki, na ziemię, jesień. Często mity dzielą tez rok po połowie. I tak w czasie, kiedy [[Persefona]] wracała na ziemię ziemia rodziła owoce, natomiast kiedy wracała pod ziemią, do swojego męża w królestwie zmarłych, ziemia była wymarła i nie dawała plonów.

<h2>Kult</h2>
Bóg ten nie posiadał własnych miejsc kultu ze względu na lęk, jakim go otaczano. Odbierał jednak cześć od rolników pod imieniem Plutona, jako dawca bogactw, które rodzi ziemia. Według mitów miał jednak jedną świątynię. Znajdowała się ona we wspomnianym już Elis, postawiona przez Pylijczyków, według mitu wdzięcznych za obronę Pylos przed [[Herakles | Heraklesem]]. 

<h2>Literatura</h2>
*Graves R., ''Mity greckie'', Kraków 2009.
*Grimal P., ''Słownik mitologii greckiej i rzymskiej'', Wrocław 1997.
*Kempiński A. M., ''Słownik mitologii ludów indoeuropejskich'', Poznań 1993.
*Kubiak Z., ''Mitologia Greków i Rzymian'', Warszawa 1997.
*Schmidt J., ''Słownik mitologii greckiej i rzymskiej'', Katowice 2006.
*Stankiewicz L., ''Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej'', Wrocław 2008.
* Kerényi, K., ''Mitologia greków'', Warszawa 2002. 
*Pietrzykowski M., ''Mitologia starożytnej Grecji'',  Warszawa 1983. 

(aut. [[Izabela Ozga]])


[[Kategoria: Mitologia Greków i Rzymian]] [[Kategoria: Bóstwa]] [[Kategoria: Bogowie]]