Posejdon
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
Nazwa
Jego greckie miano brzmiało Poseidõn, w doryckim Poteidan. Pierwsza część imienia morskiego boga, posei, bądź potei, wskazuje na niego jako na władcę, pana. Druga, zawierająca don bądź dan, łączy go, w zależności od interpretacji, z wodą, bądź z zawartym w jego mianie słowem da, de, które wskazywałoby na ziemię. Posejdon poza właściwym imieniem posiadał także przydomki. Zwano go więc także Enosichthon bądź Ennosigaios, czyli Ziemiotrzęscą a także Gaieochos, czyli Panem Ziemi. Ponadto nosił miano Hippios, czyli Końskiego oraz Hippokouriosa, czyli Opiekuna Koni.
Rodowód
Posejdon był synem Kronosa oraz Gai. Są dwie wersje jego narodzin. Według jednej z nich został po narodzeniu połknięty przez swojego ojca, Kronosa i uwolniony przez Zeusa. Według drugiej jego matka, Gaja, uratowała małego Posejdona, podając Kronosowi w miejsce niemwolęcia źrebię. Braćmi i siostrami Posejdona byli Zeus, Hades, Hestia, Demeter oraz Hera. Posejdona wychowali Telchinowie oraz Kefejra. Żoną Posejdona była Amfitryta. Bóg doczekał się licznego, często potwornego, potomstwa z różnymi kobietami. Z jego związku małżeńskiego przyszła na świat trójka dzieci — Tryton, Rode oraz Bentesikyne. Z Meudzą doczekał się Pegaza i Chrysaora. Ze związku z Demeter przyszedł na świat rumak Arion i córka, której imienia nie można było wymawiać, więc zwaną ją po prostu Despojną, czyli Panią. Dzieckiem Posejdona i Toosy był potwór Polifem. Z Euryale miał Posejdon Oriona. Z Ifimedeją doczekał się Aloadów. Jego dzieckiem był także, według jednej z wersji, Kerkyon. Miał również doczekać się, według jednej z wersji mitu, niejednego dziecka z Helle. Mitologia wymienia tutaj Pajona, Edonosa, Almopsa.
Miejsce
Posejdon miał swój podmorski pałac w pobliżu Ajgaj. Był panem Atlantydy.
Wygląd
Atrybutem Posejdona był trózjąb, odpowiednik żeglarskiego trójzęba, służącego żeglarzom do połowu ryb. Był właścicielem morskiego powozu, do którego zaprzęgnięte były pół konie a pół ryby. Zwierzętami związanymi z bogiem, i towarzyszącymi mu w morskich podróżach, były ryby, szczególnie delfiny. Ponadto orszak boga stanowiły inne morskie bóstwa i istoty. Ścisły związek łączy Posejdona z bykiem oraz koniem.
Charakterystyka
Pierwotnie związany z ziemią był prawdopodobnie partnerem bogini matki i jako taki podlegał jej. Jako związany z wodą niósł urodzaj. Wywoływał jednak także trzęsienia ziemi. Związany nie tylko z morzem, ale także z mniejszymi rozlewiskami wodnymi. Jako bóg morza uspakajał i wzburzał fale, uderzeniem trójzębu rozbijał skały, potrafił wywołać bądź, przeciwnie, uspokoić szalejącą burzę. Posejdon to bóstwo groźne, wpadające w gniew, pod jego opiekę oddawali się żeglarze.
Posejdon rywalizował z bóstwami o władztwo nad miastami. Z Ateną o Ateny i Trojzenię, z Herą o Argos, o Naksos z Dionizosem, o Korynt z Heliosem, w zajęciu Ajginy ubiegł Posejdona Zeus. Spośród wymienionych wspomnieć można spór boga z Ateną nad miastem Ateny. Bóg uderzeniem trójzębu otworzył źródło wody morskiej w skale na Akropolu, którego ślad miał tam na zawsze pozostać. Atena dała mieszkańcom oliwkę. Spór rozstrzygnęli bogowie, przyznając miasto Atenie, której dar był, ich zdaniem, hojniejszy. Ponadto w wyniku sporu z Herą rozzłoszczone bóstwo pokarało tamtejsze ziemie, ziemie Argos, suszą i dopiero urok Amymone ukoił gniew boga i sprawił, że cofnął przekleństwo. Gniew boga odczuli także Trojanie. Bóg, wraz z Apollem, wzniósł mury wokół Troi, jednak kiedy nie otrzymał od Laomedona, króla miasta, należnej zapłaty odwrócił się od Troi i w czasie wojny trojańskiej stał po stronie Greków. Wbrew przyjętemu stronnictwu uratował jednak Eneasza przed śmiercią z rąk Apolla, ponieważ było to niezgodne z wyrokami przeznaczenia. Wreszcie gniew Posejdona odczuł Odyseusz, po tym jak okaleczył jego syna, Polifema. Za niezłożenie w ofierze byka, którego Posejdon przysłał Minosowi, królowi Krety, bóg ukarał go, zsyłając na jego żonę grzeszne pożądanie do tegoż zwierzęcia. I tak mit Posejdona łączy się z mitem o Minotaurze.
Spośród licznych miłości wspomnieć można historię Posejdona i Demeter. Posejdon dosięgnął Demeter, kiedy ta szukała swojej córki, Kore. Bogini uciekała przed bogiem i przemieniwszy się w klacz ukryła się pośród stad króla Onkiosa. Posejdon w odpowiedzi przemienił się w rumaka i złączył, pod tą postacią, z boginią. Ze związku tego przyszła na świat, wspomniana już, córka o niewymawialnym imieniu i z tego powodu zwana Despojną, czyli Panią oraz rumak Arion. Niechciany związek z Posejdonem sprawił, że Demeter wpadła w gniew i dał początek jej miano Demeter Eryni. Przed przyszłym mężem uciekała Amfitryta, do której Posejdon zapał uczuciem po jak zobaczył ją tańczącą z siostrami na wyspie Naksos. Z miejsca ucieczki, którym w zależności od wersji była góra Atlas bądź za słupami Heraklesa, sprowadził ją delfin. Amfitryta, nakłoniona przez zwierzę, oddała bogu rękę z własnej woli.
Literatura
- Graves R., Mity greckie, Kraków 2009
- Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1997.
- Kempiński A. M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Kubiak Z., Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.
- Schmidt J., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Katowice 2006.
- Stankiewicz L., Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 2008.
- Kerényi, K., Mitologia greków", Warszawa 2002.
- Pietrzykowski M., Mitologia starożytnej Grecji, Warszawa 1983.
(aut. Izabela Ozga)
