Późna narracja archeologiczna

Z encyklopediafantastyki.pl
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
LEKSYKON FANTASTYKI
pojęcie


PÓŹNA NARRACJA ARCHEOLOGICZNA - określenie wprowadzone przez Stanisława Lema na oznaczenie fantastycznonaukowego motywu prac wykopaliskowych, prowadzonych na Ziemi w odległej przyszłości bądź to przez ludzi, bądź też przez kosmitów, którzy przybyli tu już po śmierci ludzkości. Utwory oparte na tym motywie są próbą spojrzenia innymi oczyma na naszą współczesną cywilizację, której zachowane szczątki są podstawą do interpretacji i rozważań historiozoficznych oraz metodologicznych nad wiarygodnością twierdzeń współczesnej nauki.

Jednym z pierwszych polskich utworów na ten temat jest opowiadanie Memoriał doktora Czang-Fu Li A. Langego, w którym przedstawiona została kwestia stosunku uczonego do nowo odkrytych faktów, sprzecznych z dotychczasową wiedzą i burzących aktualnie uznawane teorie naukowe. Bohater nowelki, młody chiński uczony w roku 2652 przedstawia areopagowi znawców przedmiotu wyniki swoich badań przeprowadzonych na terenach tzw. wiecznych lodów i wysuwa śmiałą hipotezę, jakoby przed wiekami na terenach obecnego Lodowca Europejskiego kwitło bujne życie i rozwinęła się jakaś Cywilizacja. Jako argument przedstawia fakt, że w jednej z gór lodowych na Pustyni Paryskiej tkwi dziwna stalowa konstrukcja, będąca zapewne dziełem ludzi, którzy kiedyś te tereny zamieszkiwali. Oficjalna nauka uważa jednak tego rodzaju hipotezy na pseudonaukowe bajki.

Podobne spojrzenie na dzisiejszą rzeczywistość z perspektywy odległej przyszłości przedstawia też S. Lem na pierwszych stronach Pamiętnika znalezionego w wannie. Czasy nam współczesne zostały pokazane tu z punktu widzenia ludzi XXXII wieku. Ponieważ nie zachowały się żadne przekazy spisywane na papierze, podstawą archeologicznej rekonstrukcji stały się jedynie nieliczne zabytki i skąpe zapisy utrwalone w innym materiale. One to dają wyobrażenie badaczom o życiu? wierzeniach i obyczajach naszego świata. Zderzenie hipotez na temat współczesności i prób ich uzasadnienia przez historyków odległej przyszłości z faktycznym obrazem rzeczywistości znanym czytelnikowi, jest nie tylko satyrą na współczesny system kapitalistyczny, ale również łagodną kpiną z badań historycznych rekonstruujących na podstawie nielicznych pozostałości ogólne obrazy zamierzchłych czasów.

Spojrzenie na naszą cywilizację, zniszczoną w akcie atomowej samozagłady, przedstawia Andrzej Ostoja w Zielonej planecie. Przybysze z odległej planety próbują dociec, jak wyglądało tu życie i co spowodowało jego unicestwienie. Z kolei w lekkiej formie przedstawia archeologiczne hipotezy na temat współczesnego budownictwa mieszkaniowego Z. Dworak w opowiadaniu "Tajemnice miasta Os Azuri". Satyryczna wymowa tego utworu zamyka się w braku jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, "jakiemu celowi te gmachy służyły?", skoro brak racjonalnych przesłanek, aby zachowane pomieszczenia uznać za mieszkania ludzi XX wieku.

(aut. Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz)

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony