Nyja
LEKSYKON FANTASTYKI | |
fiction |
NYJA – w mitologii zachodniosłowiańskiej bóstwo śmierci wątpliwego pochodzenia, zanane także jako Nija, Nya.
Nazwa
W źródłach, a więc u Jana Długosza oraz Jakuba Parszkowica, zapis tego imienia pojawia się w formie Nya. Nazwę Nyji wiążę się z jednej strony z pojęciem nyti, oznaczającym niknięcie, nędznienie, umieranie z drugiej z określeniem nawi, pokrewnym znaczeniowo, bo w mitologii słowiańskiej będącym z jednej strony nazwą zaświatów a z drugiej nazwą dusz ludzi zmarłych. Wskazuje się także na związek nazwy Nyja z, pojawiającą się w synodach polskich, tyją. Nyja mogła wywodzić się od tego pojęcia i wtedy nie byłaby nazwą własną bóstwa, albo było na odwrót i to Nyja dała początek nazwie tyja.
Charakterystyka
Związek nazwy Nyji ze określeniami i nazwami własnymi dotyczącymi śmierci pasuje do opisu Długosza. Według kornikarza Nyja, jako bóstwo śmierci, miałaby władzę nad zaświatami, w których w tym wypadku należałoby widzieć słowiańską Nawię, pełniłby by rolę stróża i opiekuna dusz, opuszczających ciało. Status bóstwa przyznawało Nyji także niezależne od długoszowego źródło, o Nyji wspomniał w 1440 roku historyk Jakub Parkoszowic. Nyja mogła także nie być bóstwem, ale określeniem pochodzącym z demonologii, być może zaczerpniętym z folkloru. Status Nyji wciąż pozostaje nieustalony.
Nyja w fantastyce
Motyw Nyji pojawia się w Zakonie Smoka Aleksandara Tesica.
Literatura
- Szyjewski A., Religia Słowian, Kraków 2003.
- Gieysztor A., Mitologia Słowian, Warszawa 2006.
- Strzelczyk J., Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 1998.
- Urbańczyk S., Dawni Słowianie Wiara i kult, Wrocław 1991.
- Kempiński A. M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Podgórski A.; Podgórska B., Encyklopedia demonów, Wrocław 2000.
(aut. Izabela Ozga)