Weles
LEKSYKON FANTASTYKI | |
fiction |
WELES – w mitologii słowiańskiej bóg zaświatów, zmarłych, magii, przysiąg, patron wieszczów, płodności, znany także jako Wołos.
Rodowód i imię
Wywodzone z prasłowiańskiego *volstь oznaczającego włość, a także *valas znaczącego włos, sierść, wiązane z indoeuropejskim rdzeniem *wel, czyli widzieć. Etymologicznie i znaczeniowo wiązano imię Welesa z litewskimi velami (vele), będącymi duszami zmarłych, analogicznymi do nawii, z tamtejszym bóstwem Velesem, związanym z kolei ze zmarłymi oraz Velsem, znanym także jako Velinas, bogiem bydła i polowań, przemieniającym się w byka. Rdzeń *wel, czyli wiedzieć, odnajdujemy przy tym u innych bóstw indeuropejskich – wspomnianego, bałtyskiego Velinasa, czy wedyjskiego Waruny. Serbowie gwiazdozbiór Plejad określają jako Vlaśići, czyli synowie Volosa. Imię bóstwa miałoby także wykazywać związki z licznymi nazwami miejscowości, takimi jak Wołosacze i Wołosowicze, nazwami uroczysk leśnych na Białorusi, Wołosin i Wotosacz, jest rzeka Weles w Bośni i rzeka Weleśnica koło Halicza a górę Veles odnajdziemy w Bośni, w Bułgarii jest także osiedle Veles. W chrześcijańskich Czechach określenie weles oznacza diabła.
Miejsce
Tereny wschodniej słowiańszczyzny.
Charakterystyka
Weles, jako bóg zaświatów, zmarłych, magii, przysiąg i płodności, był związany z ziemią. Na Rusi był szczególnie bogiem prostego ludu, rolników. Welesa wiąże się z kultem bydła, ważnego dla Słowian, a co za tym idzie z rogatym bóstwem. Tym samym związek z Welesem wykazywałby takie zwierzęta jak tur.
Weles a chrześcijaństwo
Za czasów chrześcijaństwa doszło do pomieszania kultu Welesa z kultem św. Błażeja (ros. Włas), patrona bydła. [1] Weles zaczął być też postrzegany przeważnie jako bóg bydła.
- ↑ Spowodowana chrześcijańskim kultem św. Błażeja na Rusi częściowa identyfikacja Welesa (Wołosa) z tymże świętym, znanym w tamtejszym języku jako Włas stała się powodem spekulacji czy kult Welesa w ogóle istniał wśród Słowian. Powyższe stanowisko jest wynikiem dwóch poprzednich.
Literatura
- Urbańczyk S., Dawni Słowianie Wiara i kult, Wrocław 1991.
- Urbańczyk S., Religia pogańskich Słowian, Kraków 1947.
- Mitologie Świata. Słowianie (Mitologie Świata, t. 8), Warszawa 2007.
- Leciejewicz, Lech, Mały słownik kultury dawnych Słowian, Warszawa 1988.
- Szyjewski A., Religia Słowian, Kraków 2003.
- Łowmiański H., Religia Słowian i jej upadek, Warszawa 1979.
- Tempłowicz A., Panteon słowiański w świetle etymologii. Perun - Weles - Swaróg i bóstwa pokrewne, [w:] „Kwartalnik Językoznawczy” 2011, nr 1.
- Strzelczyk J., Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 1998.
- Benek K., Historia religii. Religie niechrześcijańskie, Kraków 2007.
- Eliade M., Historia wierzeń i idei religijnych, t.3, Warszawa 1995.
- Podgórski A.; Podgórska B., Encyklopedia demonów. Diabły, diabełki, jędze, skrzaty, boginki… i wiele innych, Wrocław 2000.
- Kempiński A.M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.