Prometeusz
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
PROMETEUSZ — heros w mitologii greckiej.
Nazwa
Imię Prometeusza wskazuje na niego jako na przewidującego.
Rodowód
Prometeusz był olbrzymem, tytanem, synem olbrzyma, tytana Japetosa oraz nimfy Klymene. Miał trzech braci — Menojtiosa, Atlasa oraz Epimeteusza. Ten ostatni był przeciwieństwem brata.
Miejsce
Swoją karę odbywał przykuty do skał Kaukazu.
Charakterystyka
Prometeusz miał dar wieszczy. Cechowała go mądrość. Według niektórych wersji mitu uchodził za twórcę człowieka, którego ulepił z gliny zmieszanej z wodą.
Prometeusz podczas wojny Zeusa i innych olimpijczyków z olbrzymami, tytanami, przewidział zwycięstwo Zeusa i stanął po jego stronie.
Prometeusz szczególnie umiłował ludzi. Nauczył ich jak sporządzać ubrania, by okryć swoją nagość i nie cierpieć zimna. Nauczył ich także wszelkich rzemiosł. To dla nich także poświęcił się, ściągając na siebie karę Zeusa.
Po raz pierwszy stało się to w Mekone. Tam Prometeusz, posłużywszy się podstępem, oszukał Zeusa, kiedy decydował się los przyszłej ofiary ze zwierzęcia, byka, jaką ludzie mieli składać bogom. Podzielił ciało zwierzęcia i mięso oraz wnętrzności ukrył pod skórą, natomiast kości pokrył lśniącym tłuszczem. Ojciec bogów wybrał drugą, gorszą z ofiar i wpadł w gniew, widząc, że został oszukany. Odmówił wtedy ludziom ognia, by nie mieli jak przyrządzić swojego mięsa.
Prometeusz ukradł więc bogom ogień i wręczył go ludziom. Według jednej z wersji skradł go bezpośrednio z Olimpu, według innej z kuźni Hefajstosa na wyspie Lemnos, według kolejnej wykradł iskrę z rydwanu boga słońca Heliosa. Późna wersja mówi o tym, że w kradzieży pomogła herosowi Atena. Wykradziony ogień ukrył w wydrążonej trzcinie i zaniósł ludziom.
Swoim postępkiem ostatecznie rozzłościł Zeusa, który kazał go przykuć, spętanego łańcuchami, do skał Kaukazu. Hefajstos, z rozkazu ojca bogów, napuścił na niego orła, który codziennie wyżerał mu, odrastającą przez noc wątrobę.
Prometeusza uwolnił Herakles, który przechodził obok skały, kiedy zmierzał do ogrodu Hesperyd. Prometeusz zdradził Heraklesowi tajemnicę, dotyczącą wykonania zadania. Mianowicie według jego słów tylko Atlas mógł zerwać owe jabłka, znajdujące się w ogrodzie, które były celem wyprawy Heraklesa. Prometeusz został uwolniony za zgodą Zeusa. Heros zgodził się wyjawić ojcu bogów tajemnicę. Mówiła ona, że Zeus nie powinien brać sobie za żonę Tetydy, bo dziecko zrodzone z tego związku obali własnego ojca. Uwolniony Prometeusz musiał nosić pierścień, zrobiony z własnych okowów, w który wprawiony był odłamek skały z Kaukazu. Heros wziął także na siebie nieśmiertelność cierpiącego Chirona.
LITERATURA
- Graves R., Mity greckie, Kraków 2009.
- Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1997.
- Kempiński A. M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Schmidt J., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Katowice 2006.
- Stankiewicz L., Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 2008.
- Kerényi, K., Mitologia greków, Warszawa 2002.
- Kubiak Z., Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.
- Pietrzykowski M., Mitologia starożytnej Grecji, Warszawa 1983.
(aut. Izabela Ozga)
