Płanetnik

LEKSYKON FANTASTYKI

fiction

[−] Płanetnik (Bibliografia)

  Herbata z kwiatem paproci

  Słowo i miecz

PŁANETNICY – w mitologii słowiańskiej istoty o pół demonicznej naturze związane z żywiołem powietrza, znane także jako chmurniki i obłoczniki a na południowej słowiańszczyźnie zwane zduhaczami.

Nazwa

Nazwa płanetnika jest dość późna i pochodzi od łacińskiego słowa planeta. Być może ich pierwotna nazwa była inna.

Rodowód

Płanetnicy mieli pochodzić od dusz ludzi żyjących a dokładniej byli to młodzi mężczyźni mieli być przed burzą wciągani przez chmurę bądź, rzadziej jednak, tęczę. Materiałem na Płanetników były także dusze ludzie zmarłych śmiercią gwałtowną, w tym samobójczą, szczególnie dusze wisielców oraz topielców. Mianem Płanetnika określano także człowieka, który miał moc zaklinania pogody.

Występowanie

Tereny zachodniej oraz południowej słowiańszczyzny.

Wygląd

Mieli postać młodych, silnych mężczyzn. Mogli rodzić się ze skrzydłami pod ramionami, które były wyznacznikiem ich przynależności do Płanetników.

Charakterystyka

Płanetnicy mieli władzę nad chmurami, które gromadzili bądź rozpędzali, w zależności od potrzeb mogli bądź przeganiać bądź sprowadzać burzę, chronili przed suszą i nadmiernymi opadami. Mieli więc władzę nad pogodą, którą regulowali. Ich naturalnym przeciwnikiem, z którymi walczyli, były więc smoki i żmijowie, odpowiedzialni za klęski wywołane zjawiskami atmosferycznymi. Płanetnik mógł zstąpić pomiędzy ludzi i ostrzec ich przed nadciągającą nawałnicą. Był więc istotą przychylną człowiekowi. Odgłosy słyszane w czasie burzy miały być jękami Płanetników popychającymi ciężkie, burzowe chmury.

Płanetnicy a Żmij

W późniejszym okresie, na południowej słowiańszczyźnie, Płanetnik zaczął być określany mianem Żmija, który z kolei przejął jego pozytywne funkcje.

Płanetnicy a chrześcijaństwo

W religii chrześcijańskiej wiele cech Płanetnika przejął św. Eljasz, tj. władzę nad pogodą oraz walkę z wężami i żmijami, jako istotami sprowadzającymi klęski nieurodzaju.

Literatura

• Szyjewski A., Religia Słowian, Kraków 2003.
• Strzelczyk J., Religia pogańskich Słowian, Poznań 1998.
• Podgórski A., Podgórska B., Encyklopedia demonów, Wrocław 2000.
• Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, Kraków 1939.
• Ławecki T, Sypek R., Turowska-Rawicz M., Mitologie świata. Słowianie, Warszawa 2007.
• Lehr U., Wierzenia w istoty nadzmysłowe, w: „Etnografia Polska”, t. XXVIII, z. 1.
• Kempiński A.M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.

(aut. Izabela Ozga)