Medea
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
MEDEA — w mitologii greckiej czarodziejka.
Rodowód
Medea była królewską córką Ajetesa i Idyi. Według niektórych wersji jej matką była Hekate. Kirke to, w zależności od wersji i stopnia pokrewieństwa, ciotka bądź siostra Medei. Z Jazonem doczekała się dwóch synów, mianowicie Feresa oraz Mermerosa. Z Ajgeusem, królem Aten, miała syna Medosa.
Miejsce
Pochodziła z Kolchidy.
Charakterystyka
Medea była czarodziejką i jako taka znała się też na ziołach.
Jej los był ściśle związany z losem Jazona, a więc i z wyprawą Argonautów po Złote Runo. Medea zakochała się w Jazonie, kiedy go tylko ujrzała. Według niektórych wersji mitu to uczucie sprowadziła na nią Afrodyta. Bogini ukazała się Medei w jej sypialni pod postacią Kirke, ciotki, bądź według innych wersji, siostry Medei. Zrobiła to, by ostatecznie rozwiać wątpliwości Medei co do Jazona.
Medea pomogła Jazonowi przejść przez wszystkie próby narzucone mu przez jej ojca Ajetesa, który nie chciał oddać Złotego Runa. To ona dała mu maść, która uodparniała go na ogień żelaznych byków, przy pomocy których miał zaorać pole. Następnie to ona doradziła mu jak pokonać wojowników, którzy wyrosną z zasianego zębami smoka tebańskiego pola. Jazon miał rzucić między nich kamień, co sprawiło, że pozabijali się między sobą. To ona ostrzegła Argonautów przed zamiarami swojego ojca, który zamierzał spalić Argonautom okręt, a ich samych zaatakować pod osłoną nocy. Nim zbiegli z nieprzyjaznej ziemi to Medea pomogła zdobyć Jazonowi Złote Runo. Wpuściła go do Gaju, uśpiła smoka zaklęciami, a następnie zakropiła mu oczy specjalnie sporządzoną maścią, która sprawiała, że nie obudził się. Według jednej z wersji już tutaj Medea i Jazon oddawali się miłości.
Medea uciekła wraz z Argonautami. Okręty króla Ajetesa ścigały jednak zbiegów. Według jednej z wersji Medea wzięła ze sobą swojego młodszego brata, Apsyrtosa. A kiedy przyszło opóźnić pościg posiekała jego ciała na kawałeczki i kolejno wrzucała do wody. Ajetes musiał zbierać je wszystkie, żeby wyprawiać synowi pogrzeb. Według innej z wersji podstęp, który pozwolił na ucieczkę, odbył się inaczej. Otóż według tej wersji Ajetes wysyła Apsyrtosa, który jest dorosłym mężczyzną nie dzieckiem, by ścigał zbiegów. Medea miała zostać wysadzona w pobliżu i w świątyni Artemidy czekać aż, zgodnie z porozumieniem, do jakiego udało się dojść, przypłynie po rzekomo uprowadzoną Apsyrtos. Jednak Medea nie zgodziła się na takie rozwiązanie. I dlatego Jazon zaczaił się w pobliżu świątyni i zabił Apsyrtosa, napadając go podstępnie.
Jakkolwiek by nie było z woli bogów ciężka była ucieczka okrętu, odezwała się też jedna z belek na okręcie "Argos", która obwieściła, że nieprzychylny Argonautom los jest spowodowany zbrodnią, która obciąża po równo Medeę i Jazona. Mieli więc udać się na wyspę czarodziejki Kirke, która, zarzynając świnię dokonała potrzebnego oczyszczenia.
Pomijając wersję, która zbliżenie Jazona i Medei datuje już na Kolchidę, ta dwójka wzięła ślub dopiero pod wpływem naglących okoliczności na wyspie Feaków. Dotarł tam pościg wysłany przez Ajetesa za Medeą. Dziewczyna miała być zwrócona jeżeli wciąż była niewinna. By zmienić bieg wydarzeń, dzięki pomocy królowej tej wyspy, żonie króla Alkinnosa, Arete, tą dwójkę połączyły więzy małżeństwa, a w grocie Makris po raz pierwszy zbliżyli się do siebie.
Medea przysłużyła się Argonautom także podczas powrotnej wyprawy do domu. To ona odkryła słabość żelaznego człowieka Talosa z Krety, który trzy razy dziennie okrążał wyspę. Okazało się, że olbrzym ów ma jedną tylko żyłę, zatkaną spiżowym kołkiem u stopy. Medea wyjęła ją i olbrzym się wykrwawił.
Następnie Medea wraz z Jazonem dotarła do Jolkos. Pomogła Jazonowi, kiedy się okazało, że Pelias nie ma zamiaru oddać mu tronu mimo iż otrzymał Złote Runo. Medea pokazała jego córkom obrzęd wskrzeszenia, który odmładzał człowieka. Zaprezentowała go na posiekanym i wrzuconym do kotła baranku, który wyjęty stawał się na powrót żywym, pełnym sił jagnięciem. Medea powiedziała córkom Peliasa, że to samo może uczynić dla ich ojca. Jednak zabity przez córki ojciec nigdy nie wrócił do życia. Za ten czyn Medea wraz z Jazonem została wypędzona z miasta przez Akastosa.
Medea wraz z Jazonem znalazła schronienie na Koryncie u Kreona. To tutaj doczekali się potomstwa. Medea pozyskała także obietnicę wsparcia, bawiącego przez chwilę na Koryncie króla Aten Ajgeusa. Kiedy po kilku latach spokoju Kreaon zaproponował Jazonowi rękę swojej córki, Glauke, nie spodobało się to Medei. Przez swoich synów posłała dziewczynie prezent. Piękna szata nasączona była trucizną od której królewna, przybyły jej na pomoc ojciec, Kreon, oraz pałac spłonęły. Według jednej z wersji dzieci Medei zostały ukamienowane przez lud za to, co się stało, według innej zabiła je sama Medea.
Medea zbiegła w rydwanie, zaprzężonym w dwa smoki. W Atenach pomocy udzielił jej, ze względu na dawne przyrzeczenie, król Aten, Ajgeus. Medea też dopełniał swojej części przyrzeczenia i kiedy połączyły ich więzi małżeństwa urodziła syna Medosa. Próbowała zabić Tezeusza, kiedy ów wrócił, z powodu jego większych praw do ateńskiego tronu, który z kolei Medea chciała dla swojego syna. Poniosła klęskę i wygnano ją z Aten.
Wygnana Medea miała, według jednej z wersji, udać się do Azji Mniejszej, a na koniec wrócić do rodzinnej Kolchidy, gdzie odebrała tron uzurpatorowi Persesowi i oddała z powrotem własnemu ojcu. Według jednej z wersji Medea została przeniesiona na Pola Elizejskie, gdzie zaślubiła Achillesa.
Literatura
- Graves R., Mity greckie, Kraków 2009.
- Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1997.
- Kempiński A. M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Schmidt J., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Katowice 2006.
- Stankiewicz L., Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 2008.
- Kerényi, K., Mitologia greków, Warszawa 2002.
- Kubiak Z., Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.
- Pietrzykowski M., Mitologia starożytnej Grecji, Warszawa 1983.
(aut. Izabela Ozga)
