Banshee

Z encyklopediafantastyki.pl
(Przekierowano z Kategoria:Banshee)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
LEKSYKON FANTASTYKI
fiction
BANSHEE
W.H. Brooke, Banshee, Fairy Legends and traditions on the sout 1825

Nadprzyrodzona istota z wierzeń celtyckich, zwiastująca śmierć. Zwana Bean Sidhe, dosłownie „Kobietą z Sidhe”, czy też „Kobietą ze Wzgórza”, gdzie irlandzko-celtyckie bean oznacza kobietę a sidhe wskazuje na wzgórze jako miejsce jej pochodzenia. Dla poległych w walce wojowników pełniła funkcję Praczki u brodu. Znana była także pod lokalnymi nazwami jako narzekająca (ban caointe, badhbh caointe), szkocka caoineag, walijska cyhyreath.

Rodowód banshee z jednej strony wiąże się z Praczką u brodu z drugiej z nazwą sidhe, czyli tymi miejscami pod kurhanami i wzgórzami, gdzie miały znajdować się przejścia do świata, należącego do istot nadprzyrodzonych i dusz zmarłych. Zaświaty były siedzibą między innymi wróżek i elfów. Banshee, pierwotnie odrębny byt, od czasów chrześcijańskich powiązana została z inną istotą z nadprzyrodzonego świata – królową wróżek. Z końcem szesnastego wieku, pod wpływem angielskim, zaczęła być postrzegana jako duch, który przybierając kobiecą postać, zwiastował śmierć rodom czystej krwi. Jednak nawet rodziny o mniej legendarnych korzeniach zaczęły uzurpować sobie prawo do posiadania własnej banshee.

Choć przeważnie słyszano tylko lament banshee wiele się mówiło o jej wyglądzie. Miała przybierać postać starej bądź młodej, ale potwornie chudej kobiety o długich, splątanych włosach. Te ostatnie były najczęściej koloru ognia. Podobnie wiecznie czerwone od ciągłego płaczu były oczodoły tego ducha. Miała być ubrana bądź to w białe, poszarpane płótno bądź to w pośmiertny, czarny całun. Podania ludowe akcentują także barwę zieloną i podkreślają rolę czerwieni.

Banshee zazwyczaj zwiastowała śmierć członka rodziny jękiem, zawodzeniem i płaczem. Według legend mogła nieść swoją łagodną pieśnią śmierć spokojną by z kolei pieśnią wysoką i nieprzyjemną zwiastować śmierć gwałtowną. Specjalnym przywilejem u banshee cieszyły się szlachetne rody i wyjątkowe osobistości. Wtedy już nie jedna, ale kilka banshee przypadało na jedną rodzinę. I wszystkie zawodziły żałośnie, kiedy odszedł jeden z jej członków. Według podań, zwłaszcza irlandzkich, banshee można było także ujrzeć bez specjalnego powodu. Późniejsze legendy widziały ją ubraną na czarno i jeżdżącą czarnym powozem, zaprzężonych w bezgłowe szkapy. Na tego, kto niefortunnie otworzył drzwi i zobaczył banshee, czekał już przygotowany stały ekwipunek powozu – trumna.

Banshee pełniła także funkcję Praczki u brodu. Pod postacią starej kobiety, piorącej splamione krwią ubrania, zabierała dusze poległych w walce. Według jednych podań bezpieczni byli ci, którym śmierć nie była pisana. Inne podania były mniej optymistyczne. Każdy mógł nieszczęśliwym zbiegiem okoliczności zobaczyć Praczkę u brodu, ale tylko ten, który nie zwrócił na siebie jej uwagi, mógł ujść z życiem.

Literatura

  1. J. Sherman, Storytelling. An Encyclopedia of Mythology and Folklore, Nowy York 2011.
  2. U.X.L. Encyclopedia of World Mythology, pr. zbior. pod red. R. Parks, J. Stock, K. Hunt, USA 2009.
  3. P. Monaghan, The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore, New York 2004.
  4. Mitologie świata. Celtowie, pod red. J. Kałużna-Ross, Warszawa 2007.
  5. J. Matthews i C. Matthews, Mitologia Wysp Brytyjskich, Poznań 1997.
  6. S. Botheroyd, P. F. Botheroyd, Słownik mitologii celtyckiej, Katowice 1998.
  7. J. L. Borges, Zoologia fantastyczna, Warszawa 1983.
  8. K. Haka-Makowiecka, M. Makowiecka, M. Węgrzecka, Leksykon fantastyki. Postacie, miejsca, rekwizyty, zjawiska, Warszawa 2009.
  9. A. Z. Kronzek, E. Kronzek, Księga wiedzy czarodziejskiej, Poznań 2008.

(aut. Izabela Ozga)

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony