Jerzy Hulewicz
Jerzy Hulewicz | |
drzeworyt | |
Data i miejsce urodzenia | 4 sierpnia w,1886 Kościanki |
Data i miejsce śmierci | 1 lipca 1941 Warszawa |
Narodowość | Polska |
Ważne dzieła | Dzieje Utana |
Jerzy Hulewicz ur. 4 sierpnia 1886 w Kościankach pod Wrześnią. Pochodził ze środowiska ziemiańskiego. Studiował na Wydziale Filologicznym UJ w Krakowie oraz w tamtejszej ASP. W latach 1907-1913, kontynuował studia malarskie w Paryżu i Monachium. W 1910 opublikował pierwszą książkę Dialogi estetyczne, następnie wiele dramatów i powieści, m.in. Samskara (1918); Kain (1920); Śluby ziemi (1922); Bolesław Śmiały (1921); Ego eimi (1921); Wiano (1921); Aruna (?1922); Joachim Achim (1922); Kratery (1924); Córa Oxymoronu (1936); Szaruga (cz. 1-1938); Czarna fala (cz. 2-1938).
W latach 1916-1921 zorganizował Spółkę Wydawniczą "Ostoja" w Poznaniu. Od 1917 był redaktorem i kierownikiem artystycz¬nym czasopisma „Zdrój", gdzie zamieszczał m.in. artykuły programowe. Współpracował z „Pamiętnikiem Literackim", „Zwierciadłem", „Pionem", „Wiadomościami Literackimi", „Życiem Teatru", „Kurierem Porannym" (tu zamieszczał m.in. stałe felietony: In flagranti (1937-1939). Zmarł 1 lipca 1941 w Warszawie.
Chociaż tematykę biblijną, mitologiczną, fantastyczną podejmował już w dramatach poetyckich, to rekwizytami science fiction posłużył się dopiero w pierwszej z trzech mikropowieści: Dzieje Utana. Dziura w próżni. Latita-Liana (F. Hoesick, W. 1928). Otrzymaliśmy w ten sposób pierwszą polską relację opisującą losy sterowanego eksperymentu genetycznego-stworzenie homunculusa będącego krzyżówką człowieka i małpy. Bohater powieści to następca legendarnego Frankensteina w pierwotnej, shelleyowskiej, mocno złagodzonej postaci: żądający pomocy, wsparcia, akceptacji swej odrębności i otrzymujący w zamian pogardę, litość, wstręt, a co najwyżej obojętność lub ignorancję. W finalnej scenie utworu, doprowadzony do ostateczności, zaszczuty przez środowisko, zabija syna - potworka i zostaje zmuszony do... zapłacenia grzywny, ponieważ zlekceważył przepis o ochronie zwierzyny. Utan - bliski samobójstwa - poddaje się woli sądu, roz¬paczając nad swym losem. Kostium fantastyki naukowej pozwolił Hulewiczowi ukazać obcość innej istoty, jej nieprzystosowanie społeczne. I chociaż zapłodnienie in vitro nie należy dziś do fantazji, przed kilkudziesięciu laty szokowało swym ekshibicjonizmem.
Powieść Hulewicza była wyzwaniem rzuconym konserwatywnym poglądom mieszczańskim, bulwersowała, prowokowała maniery stycznym przejaskrawieniem treści i formy. Ekspresjonizm tego utworu wyrażony w doznaniach niepokoju, dziwności wobec pozornie stabilnego świata, podtrzymywała subiektywna narracja informująca o zjawiskach trudnych do nazwania, zagadkowych stanach osobowości. W innej powieści Córa Oxymoronu (Dom Książnicy Polskiej, W. 1936) ukazał Hulewicz starcie bezdusznej, stechnicyzowanej cywilizacji (którą reprezentuje inżynier Konrad Wisdor, budowniczy „wieży Babel") ze światem wyobraźni, uczuć, emocji człowieka, zespolonego z kosmosem przyrody (Ellen - córka budowniczego, która doprowadziła do zagłady miasta Oxymoronu i zburzenia wieży).
Twórczość Hulewicza, łamiąca reguły opisu naturalistycznego, burzyła granice między różnymi stylami, tonacjami wypowiedzi, operowała stylem wzniosłym, lirycznym, trywializmami, kpiną, bluźnierstwem, parodią i groteską. Były to cechy szczególne, ale zarazem-kontrowersyjne. Patetyczny styl paraboli, wykład paranaukowy wchodził tu bowiem w konflikt z codzienną prozą życia sytuacjami sentymentalno-salonowymi, awanturami przeniesionymi żywcem z romansu brukowego i traktowanymi ze śmiertelną powagą.
Twórczość fantastyczna
- Dzieje Utana
Inna twórczość literacka
- Dialogi estetyczne
- Samskara (1918);
- Kain (1920)
- Śluby ziemi (1922)
- Bolesław Śmiały (1921)
- Ego eimi (1921)
- Wiano (1921)
- Aruna (?1922)
- Joachim Achim (1922)
- Kratery (1924)
- Córa Oxymoronu (1936)
- Szaruga (cz. 1-1938)
- Czarna fala (cz. 2-1938).