Hefajstos
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
Rodowód
Hefajstos był synem Zeusa i Hery bądź urodziła go sama Hera, bez pomocy męża, w odpowiedzi na przyjście na świat Ateny. Jego żoną była Charis, jedna z Charyt a wreszcie Afrodyta. Hefajstos doczekał się potomstwa. Jego synami byli Palajmon, Ardalos, Perifetes, a po konflikcie z Ateną przyszedł na świat Erichtonios. Z gliny ulepił Hefajstos Pandorę.
Hefajstos to bóstwo o przedgreckim pochodzeniu, przejęte następnie i zaadoptowane przez Greków. W mitologii greckiej pojawia się już w epoce mykeńskiej.
Miejsce
Wychował się w oceanicznych pałacach u Tetydy i Eurynome bądź też, według innej wersji, Hera oddała małego Hefajstosa pod opiekę Kedalionowi na Naksos. Miał swoją kuźnię na wyspach wulkanicznych bądź, według późniejszej tradycji, we wnętrzach wulkanów. W pierwszym przypadku wskazuje się górę Moschylon na wyspie Lemnos. W drugim wnętrze wulkanu Etna na Sycylii. Hefajstos miał także swoją pracownię przy Olimpie.
Wygląd i atrybuty
Hefajstos był bogiem szkaradnym, przede wszystkim jednak kalekim, kulejącym na obie stopy. Przedstawiany jako karzeł bądź mężczyzna z długą brodą, ale niskiego wzrostu, z kowalską czapką na głowie i kowalskim młotem w ręku. Późniejsza tradycja, która każe lokalizować boską siedzibę na dnie wulkanu Etna, przypisuje Hefajstosowi pomocników w osobie olbrzymów cyklopów i Kabirów.
Charakterystyka
Hefajstosa miała, według jednej z wersji, zaraz po narodzeniu zrzucić z Olimpu jego matka, Hera, ponieważ wstydziła się brzydoty i kalectwa dziecka i chciała ukryć je przed oczami innych bogów. Zgodnie z nią bóg wpada do oceanu, gdzie w podwodnych pałacach opiekują się nim Tetyda oraz Eurynome. Według innej małego Hefajstosa oddała pod opiekę Kedaliona z Naksos. To tam Hefajstos nauczył się obróbki metali. Jeszcze inna z wersji wiąże okaleczenie Hefajstosa z jego upadkiem z Olimpu, spowodowanym nie przez Herę, ale przez Zeusa, po tym jak syn stanął w obronie matki, przywiązanej przez ojca bogów do skał kajdanami za nadgarstki za to, że prześladowała Heraklesa. Hefajstos spadł z Olimpu na Lemnos. Na wyspie tej zajęli się nim tamtejsi mieszkańcy Syntyjczycy.
Hefajstos brał udział w wojnie bogów z olbrzymami. Jego bronią był przede wszystkim ogień. Inną wojną od której nie stronił była wojna trojańska.
Hefajstos nauczył ludzi kowalstwa a także innych rzemiosł. Uchodził także za patrona tych ostatnich. Stworzył liczne przedmioty dla bogów. Jego dziełem była zbroja oraz tarcza Achillesa, trójząb Posejdona, pancerz Heraklesa, naszyjnik Harmonii, hełm niewidzialności Hadesa. Do dzieł boskiego kowala należał także jego własny, podziemny pałac oraz kobiety automaty, wykonane ze złota a także samoporuszające się trójnogi na kołach. Hefajstos ulepił także Pandorę. Jego dziełem był, podarowany Herze, tron. Kiedy matka na nim zasiadła skrępowały ją łańcuchy. Nikt nie mógł uwolnić bogini. Poproszony o to Hefajstos, mając w pamięci porzucenie przez matkę, odparł, że nie ma matki. W końcu wysłano do boga Dionizosa. Ów spiwszy Hefajstosa winem sprowadził go na Olimp. Hefajstos uwolnił matkę z okowów zaczarowanego tronu, wymusiwszy na niej przyrzeczenie, że za żonę otrzyma jedną z bogiń.
Z poślubioną Hefajstosowi Afrodytą bogu nie układało się jednak. Pewnego razu Helios powiedział Hefajstosowi, że żona zdradza go z Aresem. Hefajstos sporządził więc niewidzialną sieć, którą rozpostarł nad łożem, sam oświadczając żonie, że wybiera się w podróż. Złapawszy w ten sposób, zaplątanych w sieć kochanków, na gorącym uczynku zwołał wszystkich bogów. Nie zjawiły się tylko boginie. Hefajstos zgodził się ich uwolnić pod warunkiem, że otrzyma od Aresa okup. Hefajstos w końcu uwolnił kochanków. Cała jednak sytuacja rozbawiła bogów.
Hefajstos zamierzał się także na dziewiczą Atenę. Boski kowal próbował ją zgwałcić, kiedy ta przyszła popatrzyć jak radzi sobie z wykuwaniem oręża dla niej, ale bogini broniła się. W efekcie nasienie spadło na jej udo, bogini strąciła je z obrzydzeniem a ono, zetknąwszy się z Gają, ziemią, dało życie Erichtoniosowi.
Według niektórych wersji, to Hefajstos miał pomóc wydostać się Atenie z głowy Zeusa, rozbijając mu głowę toporem. To Hefajstos przykuł Prometeusza do skały, za to że skradł bogom ogień.
Kult
Z Ateną dzielił Hefajstos kult w Atenach. Miał w tym mieście swoją świątynię zwaną od jego miana Hefajstionem.
Literatura
- Graves R., Mity greckie, Kraków 2009.
- Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1997.
- Kempiński A. M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Kubiak Z., Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.
- Schmidt J., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Katowice 2006.
- Stankiewicz L., Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 2008.
- Kerényi, K., Mitologia greków, Warszawa 2002.
- Pietrzykowski M., Mitologia starożytnej Grecji, Warszawa 1983.
(aut. Izabela Ozga)
