Feniks (pojęcie)

Z encyklopediafantastyki.pl
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
 
Linia 34: Linia 34:
 
(aut. [[Izabela Ozga]])
 
(aut. [[Izabela Ozga]])
  
[[Kategoria: Bestiariusz]] [[Kategoria: Mitologia Egiptu]] [[Kategoria: Mitologia Greków i Rzymian]] [[Kategoria: Zwierzęta]]
+
[[Kategoria: Bestiariusz]] [[Kategoria: Mitologia Egiptu]] [[Kategoria: Mitologia Greków i Rzymian]]

Aktualna wersja na dzień 11:23, 19 lis 2017

Ujednoznacznienie Ten artykuł dotyczy hasła w leksykonie. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
LEKSYKON FANTASTYKI
fiction
Hartmann Schedel, Fenix auis vnica, Liber Chronicarum 1493
FENIKS - mityczny ptak powiązany ze słońcem i wiecznie odradzający się do nowego życia.

Rodowód feniksa

Feniks bierze swój początek w mitologii starożytnego Egiptu. Ochrzczony pierwotnie imieniem Benu przez Herodota nazwany zostaje feniksem. Nazwa feniks, od greckiego słowa phoiniks przez łacińskie phoenix, nie jest jednak jedyna. Feniksa odnaleźć można w wielu mitach z całego świata. Pod imieniem Raróg pojawia się w mitologii słowiańskiej, fińskiej i bałtyckiej a jako Fenghuang w mitologii chińskiej. Presowie znali Angha, Japończycy Karurę a w Malezji był Geruda. Turula z kolei występował na Węgrzech. W baśniach rosyjskich feniksa odnajdziemy jako Żar-Ptaka.

Feniks w mitologii egipskiej

Według mitologii egipskiej feniks, znany tutaj pod imieniem Benu, narodził na samym początku wszechświata na mocy tajemniczej siły. Pierwotnie nie miał konkretnej postaci i był niewidzialny. Później przedstawiany jako pliszka, a następnie czapla. Upierzenie feniksa miało być białe bądź szare.

Feniks miał moc odradzania się. Wiązała się ona z powiązaniem tego ptaka z bogiem słońca, Ra. Ponadto egipski feniks brał udział w procesie tworzenia świata. Ze względu na tę funkcję ptak ten uważany jest za jeden z aspektów boga Atuma.

Feniks w mitologii Greków i Rzymian

Grecy odmiennie niż Egipcjanie widzieli feniksa w kolorach szkarłatu i złota a jego wygląd przyrównywali do orła. Feniks zamieszkiwać miał tereny Etiopii. Herodot, który spisał zasłyszaną w Egipcie opowieść, zapoczątkował również stopniowo wzbogacany przez kolejnych autorów, takich jak Pliniusz czy Tacyt, motyw odradzenia się feniksa z własnych popiołów. Feniks miał odradzać się początkowo co pięćset lat, ale później liczba ta ulegała zmiana, dochodząc nawet do tysiąc czterystu sześćdziesięciu lat. Przed przyjęciem nowej formy feniks sam wił sobie gniazdo, używając do tego konkretnych ziół – mirry i cynamonu. Następnie dokonywał samospalenia, po to by z własnych popiołów odrodzić się na nowo. Jedna z wersji tej opowieści mówi także o tym, że z mirry młody feniks sporządzał jajo, gdzie umieszczał popioły ze swojego poprzedniego wcielenia. Jajo to pełniło funkcję ofiary złożonej następnie w Heliopolis w świątyni egipskiego boga słońca, Ra.

Feniks w mitologii chińskiej

Był jednym z czterech, świętych zwierząt, obok jednorożca, żółwia i smoka, które ukształtowały świat.

Literatura

  1. U.X.L. Encyclopedia of World Mythology, pod red. R. Parks, J. Stock, K. Hunt, USA 2009.
  2. J. Sherman, Storytelling. An Encyclopedia of Mythology and Folklore, Nowy York 2011.
  3. A. Z. Kronzek, E. Kronzek, Księga wiedzy czarodziejskiej, Poznań 2008.
  4. J. L. Borges, Zoologia fantastyczna, Warszawa 1983.
  5. A. M. Kempiński, Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
  6. W. Kopaliński, Wielki multimedialny słownik Władysława Kopalińskiego [CD-ROM].
  7. P. Szałaśny, Zwierzęta mitologiczne w czeskiej i polskiej frazeologii.
  8. K. Haka-Makowiecka, M. Makowiecka, M. Węgrzecka, Leksykon fantastyki. Postacie, miejsca, rekwizyty, zjawiska, Warszawa 2009.
  9. Mitologie świata. Starożytni Egipcjanie, pod red. J. Cieślewskiej, Warszawa 2007.
  10. Leksykon symboli, pod red. R. Jarosinski, Warszawa 1991.
  11. Gerhard J. Bellinger, Leksykon mitologii. Mity ludów i narodów świata, Warszawa 2005.

(aut. Izabela Ozga)

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony