Fantastyczność

LEKSYKON FANTASTYKI

pojęcie

FANTASTYCZNOŚĆ (grec. phantastikon) - subiektywnie odczuwana przez odbiorcę właściwość świata przedstawionego, sprawiająca, że świat ten odbierany jest jako nierzeczywisty. Jest ona wynikiem takiej konkretyzacji utworu w procesie lektury, która opiera się na rozpoznawaniu nieprzystawalności kreowanej rzeczywistości literackiej i pozaliterackiej rzeczywistości empirycznej. Odczucie fantastyczności zjawiska pojawia się z chwilą wystąpienia w utworze niezgodności między oczekiwaniem odbiorcy a realizacją w tekście. Z tego powodu jest ono względne i w większości wypadków zasadzające się na wahaniu czytelnika wobec konieczności wyboru odpowiedniej interpretacji przedstawianych zjawisk, na wahaniu co do ich charakteru ontologicznego. Tak więc fantastyczność, jako kategoria odbioru, a nie ściśle literacka, tekstowa, jest trudno uchwytna i w zasadzie niedefiniowalna, ponieważ w odróżnieniu od fantastyki, która jest określoną przez tekst właściwością świata przedstawionego, nie posiada wyznaczników pozwalających określić jej istotę. Jest cechą względną i realizującą się po stronie odbioru na ogół każdorazowo inaczej.

(aut. Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz)