Fandom

Z encyklopediafantastyki.pl
Wersja W.sedenko (dyskusja | edycje) z dnia 16:22, 31 sty 2013
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
LEKSYKON FANTASTYKI
Słownik fanowski


Fandom (słowo składające się z połączenia: fanatyk (w znaczeniu nie pejoratywnym - miłośnik, fan oraz dom (od królestwa kingdom lub wolności freedom). Termin używany w odniesieniu do subkultury, grupy społecznej zorganizowanej wokół obiektu wspólnego zainteresowania. Może być to literatura lub jej gałąź, sport (dyscyplina bądź zawodnik), zespół lub wykonawca muzyczny itp.

Fani są zazwyczaj zainteresowani nawet najdrobniejszymi szczegółami obiektu swojego zainteresowania. Potrafią być zorganizowani w stowarzyszenia nawet o zasięgu światowym. Fandom może powstać wokół każdej dziedziny ludzkiego zainteresowania lub działania. Słownik angielski Merriam-Webster wyśledził stosowanie tego terminu już w 1903 roku. Chociaż za pierwszy fandom należy uznać społeczność fanów Sherlocka Holmesa, powstałą w 1887 roku, znana z fanfików oraz demonstracji ulicznych na znak żałoby po literackiej śmierci ich bohatera (Conan Doyle znudzony pisaniem kolejnych opowiadań uśmiercił popularnego bohatera, ale po protestach fanów przywrócił go "cudownie do zycia" w opowiadaniu "Pusty dom"). Innym wczesnym fandomem były grupy miłośników kolei, także powstałe jeszcze w XIX wieku.

Fandom fantastyki

Fandom miłośników fantastyki to niewątpliwie jeden z najlepiej zorganizowanych i najstarszych fandomów, jakie powstały kiedykolwiek. To wspólnota fanów science fiction, fantasy. Spotyka się na zlotach zwanych konwentami, wydaje własne amatorskie czasopisma poświęcone fantastyce - fanziny, organizuje się w klubach fantastyki, które czasem maja organizacją formalną, stowarzyszeniową. Kluby i fani zakładają organizacje fanowskie o zasięgu krajowym, kontynentalnym, a nawet światowym. Przyznają też swoje własne nagrody literackie, które z czasem stały się najważniejszym nagrodami w środowisko pisarzy SF - Nagroda Hugo jest nagrodą fanów, uczestników Światowych Konwencji Science Fiction Worldcon. W Polsce takie nagrody przyznają uczestnicy Ogólnopolskiego Konwentu Miłośników Fantastyki Polcon, jest to Nagroda Fandomu Polskiego im. Janusza A. Zajdla. Inna nagroda polska przyznawana w plebiscycie czytelników to Nagroda Sfinks.

Podwaliny pod powstanie fandomu fantastyki położył Hugo Gernsback, który na początku lat 30. na łamach swojego pisma zaczął prowadzić kolumnę korespondencji ze swoimi czytelnikami. W kolumnie zamieszczano adresy czytelników i wkrótce czytelnicy zaczęli pisać sami do siebie, a jeśli mieszkali blisko, to zaczęli się spotykać. Gernsback wyczuł potencjał takich zorganizowanych grup czytelniczych dla celów popularyzacji pisma, które prowadził i 11 grudnia 1929 roku w mieszkaniu Davida Lassera w Harlemie odbyło się spotkanie grupy o nazwie Scienceer. Byli to przewaznie nastoletni chłopcy. W krótkim czasie w całych Stanach Zjednoczonych zaczęły powstawać kluby korespondencyjne (Science Correspondence Club). W maju 1930 roku powstał w Chicago pierwszy fanzin The Comet. Redagowany był przez Raymonda A. Palmera (późniejszego wydawcę profesjonalnych magazynów SF) i Waltera Dennisa.

W styczniu 1932 roku powstał klub The Time Travellers w Nowym Jorku (założyciele Julius Schwartz i Mort Weisinger)oraz w Los Angeles (założyciel Forrest J. Ackermann - jednocześnie jeden z największych kolekcjonerów fantastyki na świecie).

Pierwszą organizację fanowską, opartą na klubach korespondentów, założył Gernsback w 1934 roku. Była to Liga Science Fiction (League Science Fiction).

Bardzo szybko powstały alternatywne, w opozycji do Gernsbacka organizacje fanowskie (Gernsback z powodów finansowych był skłócony z wieloma twórcami SF). Wielu fanów zrzeszonych w klubach korespondyncyjnych miało własne plany zawodowe co do fantastyki: chcieli pisać, wydawać, redagować, zakładać pisma. Stąd opozycja. Jednymi z najważniejszych fanów tworzacego się wówczas fandomu byli: Sam Moskowitz, Donald A. Wollheim, Frederik Pohl, Isaac Asimov, Robert AW Lowndes. To oni założyli słynną grupę The Futurians w 1937 roku w Nowym Jorku. Znaleźli się w niej fani z różnych klubów, którzy odeszli z nich, aby stworzyć własna grupę, mającą mieć wpływ na to, co się wydaje i pisze w science fiction.

Pierwsze konwenty

Już w 1930 roku grupy fanów z kilku klubów fantastyki zaczęły organizować konwenty. Były to nieformalne i non profit spotkania czytelników fantastyki. Wielu z nich w przyszłości miało zostać pisarzami, wydawcami, redaktorami fantastyki. Cała literatura fantastyczna jest pod tym względem absolutnym fenomenem - gdyż związki z fandomem (kontakty bądź należenie do klubów, tworzenie fanzinów) ma około 80% wszystkich pisarzy tego gatunku.

Pierwszy Światowy Konwent Science Fiction Worldcon (nazwa szumna i na wyrost, bo dotyczyła spotkania wyłącznie fanów amerykańskich) miał miejsce w czasie Targów 1939 New York World. Od zakończenia II wojny światowej Worldcon odbywa się co roku. Gromadzi czasem kilka tysięcy uczestników. Większość odbywa się w USA, ale co kilka lat organizowany jest w Europie. Na Worldconach przyznawana jest Nagroda Hugo.

Fandom Polski

Fandom polski jest jednym z najmłodszych fandomów w Europie, co związane jest z zakazem tworzenia stowarzyszeń i zgromadzeń w komunistycznej Polsce. Pierwsza próba założenia klubu fantastyki w Polsce w miała miejsce w 1973 roku w Poznaniu, przy okazji odbywającego się w tym mieście Międzynarodowego Spotkania Pisarzy Twórców Literatury Fantastycznonaukowej. Wśród pomysłodawców byli Czesław Chruszczewski i Mieczysław Kurpisz. Próba nie powiodła się - zabrakło woli ówczesnych władz, a także miejsca do spotkań.

Pierwszy klub fantastyki w Polsce, o nazwie SFAN powstał dopiero jesienią 1975 roku w Warszawie. A na początku 1976 powstał, jako agenda Socjalistycznego Związku Studentów Polskich - Ogólnopolski Klub Miłośników Fantastyki i Science Fiction (OKMFiSF). Istniał do początku roku 1980, kiedy to z jego struktur powstało Polskie Stowarzyszenie Miłośników Fantastyki PSMF. OKMFiSF posiadał wiele klubów w całej Polsce, ale większość działała słabo i nieefektywnie. Z Klubu wywodziło się wielu przyszłych autorów i wydawców.

PSMF miał także wiele oddziałów i klubów, które działały dość prężnie, wykorzystując możliwość legalnej działalności - odbywały się liczne konwenty, wydawano fanziny, powstał niespotykany nigdzie indziej na świecie trzeciobiegowy ruch wydawniczy (drugi obieg to wydawnictwa antykomunistyczne i opozycyjne wobec władzy komunistycznej) - tzw. Klubówki.

Dzięki powstaniu "Solidarności" nowe prawo o stowarzyszeniach pozwoliło założenie pierwszych niezależnych od organizacji młodzieżowych i studenckich (czyli agend władzy komunistycznej) klubów fantastyki w Polsce. Jednymi z pierwszych i najlepiej działających były: Śląski Klub Fantastyki w Katowicach (1981), Gdański Klub Fantastyki (1987), Warmiński Klub Fantastyki w Olsztynie (1986). Dwa pierwsze stowarzyszenia działają do dzisiaj.

Oprócz tego zakładano nieformalne, czyli niezarejestrowane legalnie kluby fantastyki przy domach kultury i innych jednostkach kulturalnych.

Obecnie Fandom Polski to plejada klubów organizujących konwenty, wydających fanziny papierowe i internetowe. Część z nich jest zrzeszona w Związek Stowarzyszeń Fandom Polski, powstały w 2001 roku i będący federacja grupy klubów. Większość klubów i fanów woli jednak działać niezależnie, w swoich macierzystych klubach.


autor Wojtek Sedeńko

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony