Eksperyment fantastyczny

Z encyklopediafantastyki.pl
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
LEKSYKON FANTASTYKI
pojęcie


EKSPERYMENT FANTASTYCZNY - jeden z głównych tematów fantastyki naukowej, występujący równie często jak cudowny wynalazek, z tym jednak że jest znamienny przede wszystkim dla utworów niosących element przestrogi przed nadmiernym zaufaniem do nauki, a zwłaszcza przed nieobliczalnym stosowaniem w praktyce jej teoretycznych, osiągnięć. O ile cudowny wynalazek był na ogół motywem przewodnim utworów o wydźwięku optymistycznym, o tyle motyw eksperymentu fantastycznego dominuje w utworach o wymowie pesymistycznej. Odmiana tematyczna opowieści o eksperymencie fantastycznym prezentuje rodzaje doświadczeń naukowych, ale głównie preferuje te, które przeprowadzane są na człowieku.

Jednym z pierwszych w literaturze polskiej utworów na ten temat jest opowiadanie Niewidzialny Wiśniowskiego. Najczęściej, zwłaszcza w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, pożywką dla tego typu opowieści były zagadnienia podejmowane przez współczesną naukę. To, co w nauce było teoretyczną możliwością lub znajdowało się w początkowym stadium eksperymentów laboratoryjnych, w świecie przedstawionym opowieści fantastycznych pokazywane było jako już urzeczywistnione z wszystkimi konsekwencjami i przestrogami. Szczególnie w tym zakresie frapujące były doświadczenia z mózgiem ludzkim, polegające bądź to na utrzymywaniu go przy życiu poza ciałem w sztucznym środowisku (np. Próg nieśmiertelności Borunia), bądź też na przeszczepianiu do innego ciała (np. "Biohazard" K. Fiałkowskiego).

Inny rodzaj eksperymentów polegał na przeprowadzaniu sztucznych mutacji genetycznych i hodowaniu istot ludzkich poza organizmem (np. "Bart szesnaście" Hollanka), albo na powielaniu ludzi czy to metodą klonowania, czy też na podstawie matryc genetycznych, co prowadziło do pojawiania się identycznych pod każdym względem sobowtórów, nazywanych często biokopiami (np. Skasować drugie ja Hollanka, Operacja wieczność Peteckiego). Problematyka biologicznych przekształceń i eksperymentów z osobowością dominowała w fantastyce polskiej zwłaszcza w latach siedemdziesiątych (np. w tomie opowiadań Hollanka Ukochany z Księżyca), kiedy mijało już zafascynowanie wynalazkiem technicznym i zagadnieniami technologicznymi, a narastać zaczynało zainteresowanie problematyką psychologiczną i społeczną.

Tematyka eksperymentów biologiczno-medycznych była zwiastunem przemian w obrębie polskiej fantastyki naukowej. Często fantastyczna sceneria i fantastyczne zdarzenia okazywały się jedynie pretekstem do głębszej analizy człowieka, jego osobowości oraz punktem wyjścia do humanistycznej refleksji nad osiągnięciami współczesnej nauki,

(aut. Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz)

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony