Bunt robotów (pojęcie)
LEKSYKON FANTASTYKI | |
pojęcie |
BUNT ROBOTÓW - temat wielu utworów fantastycznonaukowych, zwłaszcza tych o charakterze ortodoksyjnym, polegający na ukazywaniu w planie fabularnym wydarzeń, będących skutkiem złamania lub obejścia przez roboty trzech praw robotyki, które w tym wypadku stanowią podstawę zasadniczego konfliktu przedstawionego w utworze.
Konstrukcja opowieści na temat buntu robotów przypomina trochę schemat opowieści grozy (fantastyka grozy). Stabilny świat, w tym wypadku wzmocniony istnieniem praw robotyki, zostaje bowiem wytrącony z równowagi. Bunt, jako zdarzenie zakłócające, kwestionuje utwierdzone przedtem zaufanie bohaterów (a także i czytelników) do niezawodności urządzeń technicznych.
Szczególnie interesujące rozwiązania fabularne powstają wówczas, gdy prawa robotyki pozostają nie naruszone, a roboty wykorzystują pewien niezauważalny margines swobody i otwarcie się nie buntując, zagrażają jednak ludzkiemu życiu, np. "Witalizacja hosmogatora" i "Konstruktor" Fiałkowskiego. Temat buntu robotów schodzi z biegiem czasu na plan dalszy. Dłużej utrzymuje się w wersji groteskowej i parodystycznej, np. "Bunt robotów" Parowskiego, "Krzyś" Wnuka-Lipińskiego.
(aut. Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz)