Bezoar

LEKSYKON FANTASTYKI

fiction

[−] Bezoar (Bibliografia)

  Harry Potter

BEZOAR— w wierzeniach kamień o właściwościach uzdrawiających i magicznych.

Nazwa

Nazwa kamienia pochodzi od arabaskiego bazahr, które z kolei powstało z perskiego padzahr, co jest połączeniem słów pad, czyli ochroni oraz zahr, czyli trucizna. Dosłowne i pierwotne znaczenie bezoaru to odganiający truciznę, czyli anitdotum.

Rodowód

Bezoar to kamień powstający z niestrawionych resztek pokarmu w żołądku i jelitach zwierząt zaliczanych do przeżuwaczy, choć wierzenia z nim związane wykraczają poza tą definicję. Źródłem bezoaru była między innymi koza. Ważne było także miejsce pochodzenia. I tak istniał na przykład specjalny gatunek kóz pochodzących z Indii, które były źródłem bezoaru. Do bezoarów wschodnich zaliczano także jeżozwierza.

Według legendy bezoar to skamieniałe łzy jelenia powstałe po ukąszeniu tych zwierząt przez węża. Dokładniej więc bezoar był przekształconym, zwróconym przez jelenia jadem, który ów przyjął wraz z ukąszeniem.

Miejsce i czas

Bezoary pochodziły z różnych miejsc. Były bezoary wschodnie oraz europejskie, a także wydobyte z ciał zwierząt pochodzących z Nowego Świata. Bezoary były popularne w Europie do końca XVII wieku, w którym to wieku zaczęto podważać ich skuteczność jako panaceum na trucizny i rożne dolegliwości.

Charakterystyka

Bezoar znany był już starożytnym, pisał o nim między innymi Pliniusz Starszy. Powiązany z wężami miał być antidotum na ich ukąszenie. W średniowieczu został spopularyzowany w Europie przez arabskich lekarzy. Bezoar zgodnie z opinią tych ostatnich był uważany za antidotum na wszelkie trucizny. Sproszkowany był w tym celu dodawany do wina.

Miał także leczyć liczne dolegliwości. Jako panaceum umieszczano go na bolącym miejscu, wykorzystywano w wywarach, a nawet połykano w całości. Bezoar wschodni, pochodzący z jeżozwierza miał łagodzić ataki epilepsji a nawet prowadzić do całkowitego wyleczenia. Bezoary uśmierzały także ból. Bezoar wreszcie uchodził za skuteczny przeciwko zarazie tak dziesiątkującą podówczas Europę. Kamień ten osiągał bardzo wysokie ceny, stać było na niego jedynie najbogatszych, uchodził więc za symbol statusu i jako taki oprawiony był w srebro i zło, przyozdabiany szlachetnymi kamieniami. Tak sporządzone bezoary można do dziś oglądać w muzeum. Popularność bezoarów sprawiła, że na rynku zaczęły pojawiać się podróbki.

Bezoar pełnił także rolę amuletu. Noszono je na szyi albo przechowywano w domu. Wierzono, że samo jego posiadanie chroni właściciela przed otruciem.

Literatura

1. Ryś A., Siek B., Sein Anand J., Bezoary w historii — nie tylko odtrutka idealna, [w:] „Przegląd lekarski”, nr. 8/2012.
2. Czyżewska K.; Dziurdzik B.; Grabarczyk T.; Jankun A.; Wasylikowa K., Wisior opasany taśmami brązowymi z cmentarzyska kultury wielbarskiej i zagadnienie występowania bezoarów, [w:] „Folia Archeologica”, nr. 20/1996.
3. Sameiro Barroso M., Bezoar stones, magic, science and art, [on-line] https://www.academia.edu/11062296/Bezoar_stones_magic_science_and_art, dostęp: 23.01.2016, 2013.
4. Sameiro Barroso M., The bezoar stone: A princely antidote, [on-line] https://goo.gl/MyrdDm, dostęp 23.01.2016, 2014.
5. Online Etymology Dictionary, [on-line]: http://www.etymonline.com/index.php?term=mandrake&allowed_in_frame=0, dostęp 23.01.2016.
6. Oxford Dictionaries, [on-line] http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/bezoar, dostęp 23.01.2016.