Balor
| LEKSYKON FANTASTYKI | |
| fiction | |
BALOR – w mitologii celtyckiej, a konkretniej irlandzkiej, władca Fomorian znany także jako Balar, pierwotnie prawdopodobnie bóstwo słońca, znany ze spisanej w XI i XII wieku Księgi Najazdów na Irlandię (Lebor Gabála Érenn).
Imię
Jeden z jego przydomków brzmiał Birug-derc, czyli Balor o Złym Spojrzeniu. Inny Bailcbhémneach, co tłumaczy się jako Tęgo Uderzający. Oba nawiązywały do jego magiczne oka, wskazując na kryjącą się w nim ogromną moc.
Rodowód
Dziadkiem Balora miał być bóg Nét. Jego córką była Ethne a wnukiem bóg Lug.
Wygląd
Balor słynął ze swojego siejącego śmierć i zniszczenie, jedynego oka. Ponoć jego powieki były też ciężkie, że musiało je podnosić aż czterech silnych mężów. Późniejsza tradycja wyjaśniła owe straszliwie właściowości oka Balora tym, że podczas kiedy pewnego razu przyglądał się druidom przyrządzającym napój mądrości wiedzy kropla z tego napoju wpadła mu do oka.
Balor a przepowiednia
Przepowiednia mówiła, że Balor zginie z ręki własnego wnuka. Mimo wszystko jego córce, Ethne, udało się połączyć z Cianem z plemienia Tuatha Dé Danann a owocem tego związku był Lug.
Balor a Tuatha Dé Danann
Na czele Fomorian Balor walczył przeciwko Tuatha Dé Danann. W drugiej bitwie pod Mag Tuired, a pierwszej jaka wywiązała się między oboma plemionami, Balor zabił króla Tuatha Dé Danann Nuadę. Sam został zginął zgodnie z przepowiednią z rąk własnego wnuka – Luga. Ów dzięki swojej magicznej włóczni pozbawił Balora oka. Późniejsza wersja widzi w miejscu włóczni procę. Jeszcze inny wariant kazał uciekać pozbawionemu oka Balorowi przed Lugiem aż do Mizen Head i tam też miał zginąć.
Balor a powiązania ze słońcem
Jednooko Balora, mające ogromną, porażającą moc, wiąże go ze słońcem. Jego śmierć interpretuje się jako symboliczny pojedynek młodego słońca, reprezentowanego przez jego wnuka boga Luga ze starym, zachodzącym słońcem. Ów ostatni podkreślają jeszcze obrazy wykrawającego się Balora.
Balor w legendach
Legendy widzą w Balorze postać pirata. Według nich jego siedzibą była twierdza Dun Balor na Lory Island. W tamtejszej wieży miał też – z obawy przed znaną z mitu przepowiednią – więzić swoją córkę Eithne. Słynął także z łupieżczych wypraw po magiczne krowy. Właśnie jedną z takich skradzionych krów chciał odzyskać jej właściciel. Przy też tej okazji, kiedy śmiałkowi – w zależności od wersji noszącemu imię mitologiczne, Cian, bądź odmienne, MacInelly – udało się dostać do twierdzy Balora, natrafił na uwięzioną w wieży jego córkę. Z tego związku narodził się Lugh, któremu udało się ocalić życie mimo iż Balor, wiedziony wściekłością, wrzucił nowo narodzone dzieci do morza. Po latach Lugh zabije Balora, tym samym wypełniając przepowiednię.
Balor w fantastyce
Pojawia się w grze Dungeons & Dragons i w filmie Hellboy.
Literatura
- Gąssowski J., Mitologia Celtów, Warszawa 1987, vol. 8.
- Kempiński A.M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993.
- Matthews J., i Matthews C., Mitologia Wysp Brytyjskich, 1997.
- Botheroyd S., i Botheroyd P.F., Słownik mitologii celtyckiej, 1998.
- Monaghan P., The Encyclopedia Of Celtic Mythology And Folklore, New York 2004.
- HÓgáin D.Ó., The Lore of Ireland. An Encyclopaedia of Myth, Legend and Romance, Woodbridge 2006.
(aut. Izabela Ozga)
