Baśń ludowa

Z encyklopediafantastyki.pl
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
LEKSYKON FANTASTYKI
pojęcie


'BAŚŃ LUDOWA (inna nazwa: baśń folklorystyczna) - opowieść fantastyczna, której świat przedstawiony zbudowany jest według reguł fantastyki baśniowej. Stanowi ona drugi etap rozwoju po baśni mitycznej, od której przejęła elementy ludowego światopoglądu, ujmując je w kształt artystyczny o spoistej i wyraźnej kom¬pozycji fabularnej. Kompozycję tę wyznaczają działania określone z punktu widzenia ich znaczenia dla toku akcji.

Czynności postaci, czyli funkcje (wg terminologii W. Proppa) są niemal zawsze te same, ich liczba jest ograniczona (wg W. Proppa - 31) i występują w tej samej kolejności. Postacie działające w różnych utworach mogą być różne, podobnie jak ich atrybuty, przedmioty magiczne i inne rekwizyty; czynności natomiast są stałe. Mogą co najwyżej w pewnych utworach być pominięte, ale jeśli występują, to zawsze w jednakowym sąsiedztwie, np.

  1. odejście z domu (wysyłanie),
  2. otrzymanie zakazu,
  3. naruszenie zakazu,
  4. podstępne działanie przeciwnika,
  5. doniesienie o szkodzie,
  6. próba bohatera,
  7. zwycięskie wyjście z próby,
  8. poszukiwanie,
  9. spotkanie z przeciwnikiem,
  10. walka,
  11. otrzymanie pomocy ze strony magicznego pomocnika,
  12. zwycięstwo,
  13. likwidacja szkody,
  14. powrót bohatera,
  15. otrzymanie nagrody (szczęśliwe zakończenie).

Podobnie jak liczba czynności ograniczona jest w baśni ludowej również liczba ról, w których "obsadzane" są poszczególne postacie baśniowego świata. Mimo że postaci tych jest w baśniach bardzo dużo, można je sprowadzić do siedmiu (wg W. Proppa) zaledwie "kręgów akcji", czyli ról, np. bohater, przeciwnik, donator, pomocnik, osoba poszukiwana, osoba wysyłająca bohatera, uzurpator.

Fabuła baśni ma więc strukturę bardzo prostą, schematyczną. Bohaterowie są w większym stopniu nosicielami przydzielonych im funkcji, aktorami grającymi daną im rolę niż zindywidualizowanymi charakterami. Tak zarysowany model strukturalny baśni ludowej przejdzie później w nieco zmodyfikowanej formie także do innych gatunków fabularnych, zarówno literackich (np. powieść kryminalna), jak i filmowych (np, western). Do tego modelu nawiązywać będzie często także fantastyka naukowa, przede wszystkim jednak nowsza odmiana baśni, tj. m baśń literacka, która przejmuje niekiedy od baśni ludowej nie tylko schemat fabularny, ale także inne liczne motywy.

(aut. Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz)

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia
Pomoc
Szablony