Świętowit
LEKSYKON FANTASTYKI | |
fiction |
ŚWIĘTOWIT – w mitologii zachodniosłowiańskiej bóg wojny, urodzaju, szczęścia, o aspektach solarnych.
Nazwa
W źródłach pojawia się jako Zuantevith, Sventevith. Miano Światowida jest błędne i bierze swój początek w dziewiętnastowiecznej koncepcji romantyzmu, która tak odczytała imię boga, nawiązując do jego czterech twarzy, patrzących w cztery strony świata. Właściwie imię składa się z dwóch części – rdzenia święt oraz wit. Pierwszy oznacza świętego w znaczeniu silny. Natomiast wit oznacza pana, władcę. Byłby więc Świętowit silnym panem, silnym władcą.
Rodowód
W okresie schyłku pogaństwa był naczelnym bóstwem Rugian. Jego kult prawdopodobnie dopiero wtedy wybił się ponad inne. Miało to związek z ówczesnymi, wynikającymi z sytuacji politycznej, tendencjami do stworzenia, na bazie rodzimych wierzeń, kultu o charakterze ogólnopaństwowym.
Miejsce
Czczony na Rugii i w Wolinie miał Świętowit swoją świątynię w Arkonie.
Wygląd i atrybuty
Kultowy posąg w Akronie przypisywał mu cztery głowy. Świętym zwierzęciem Świętowita był koń białej maści. Do innych jego atrybutów należały róg oraz miecz. Ponadto Świętowita przedstawia znaleziona w Wolinie drewniana figura o czterech głowach.
Charakterystyka
Róg łączy Świętowita z jego funkcją jako boga urodzaju. Miecz z wojenną. Koń natomiast służył do wróżb i jako wierzchowiec samego boga, który miał jeździć na nim nocami i walczyć z wrogiem. Świadectwem nocnych podróży boga było zmęczenie wierzchowca i ubłocone końskie kopyta.
Kult
Świętowit miał swoich kapłanów. Ze względów kultowych nosili oni długie włosy. Tylko kapłan miał dostęp do posągu bóstwa. Kiedy przestępował próg musiał wstrzymywać oddech by nie pokalać nim bóstwa. Również tylko kapłan mógł zajmować się opieką nad świętym koniem. Świętowit miał również swoje, przypadające raz na rok, święto. Wiązało się ono z urodzajem. Napój był wlewany do rogu, trzymanego przez boga. Wróżono o urodzaju na podstawie tego ile wina zostało w kielichu . Był to rodzaj alkoholu, świętego napoju. Przypadała także bogu ofiara z kołacza. Wtedy również wszyscy mieszkańcy składali bogu dziesięcinę. Świętowita radzono się również w kwestiach wojennych. I tutaj swoją wróżebną funkcję spełniał święty koń boga. Przechodził on między rzędami włóczni przy czym potrącenie jej przez wierzchowca lewą nogą uważane było za zły znak, natomiast prawą za pomyślny. Poza wspomnianymi dziesięcinami, z okazji dorocznego święta, Świętowitowi przypadała także trzecią część łupów wojennych. Do niego należało również trzystu wojowników i trzysta koni.
Świętowit a Swarożyc i Perun
Świętowita utożsamiano ze Swarożycem a także Perunem.
Inne
Świętowit był błędnie łączony ze „Światowidem ze Zbrucza”.
Świętowit a chrześcijaństwo
Legenda chrześcijańska, mająca na celu uzasadnić roszczenia niemieckiego klasztoru w Korbei do Rugii, identyfikowała Świętowita ze św. Witem.
Literatura
- Szyjewski A., Religia Słowian, Kraków 2003.
- Strzelczyk J., Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 1998.
- Urbańczyk S., Dawni Słowianie Wiara i kult, Wrocław 1991.
- Gieysztor A., Mitologia Słowian, Warszawa 2006.
- Słowianie, w: Religie Bliskiego Wschodu i dawnej Europy. Zarys dziejów, Warszawa 1981.
- Mitologie Świata. Słowianie, Warszawa 2007.
- Gierlach B., Sanktuaria słowiańskie, Warszawa 1980.
- Słupecki L. P., Wyrocznie i wróżby pogańskich Skandynawów, Warszawa 1988.
- Kempiński A. M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, Poznań 1993
(aut. Izabela Ozga)